Chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam

Sự tiến bộ của công nghiệp chế biến chế tạo giúp Việt Nam trở thành công xưởng mới của thế giới. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đến năm 2025, Việt Nam sẽ vươn lên đứng vị trí thứ 3 Đông Nam Á về quy mô kinh tế với GDP hơn 571 tỷ USD. Trong vòng hai thập kỷ, Việt Nam đã thực sự lột xác thành công, trở thành công xưởng sản xuất đang lên của thế giới.

Cũng theo IMF, Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất các mặt hàng điện tử, linh kiện điện thoại di động, với thị phần đang chiếm 13%. Bà Yan Liu, Chuyên gia kinh tế WB nhận định, xu hướng “Trung Quốc + 1” và dịch chuyển sản xuất gần hơn với thị trường cuối cùng đang thúc đẩy sự phân bổ lại đầu tư ra khỏi Trung Quốc. Với chiến lược Trung Quốc + 1, các doanh nghiệp sẽ mở rộng hoạt động ở các nước đang phát triển khác như Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia, Brazil, Philippines, Malaysia Theo một nghiên cứu khác của WB, Việt Nam có thể nhận được thêm 4% mức tăng vốn đầu tư khi các tập đoàn đa quốc gia tái phân bổ vốn đầu tư trong vài năm tới.

Quả thực, trong những năm gần đây, các tập đoàn lớn của thế giới, gồm Samsung, Apple, Foxconn, Dell, Intel, LG, Luxshare, Adidad, Nike, Heineken, Lego, Google, Goertek…  đã đầu tư, tăng vốn đầu tư, mở thêm cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Đầu năm 2022, Samsung đã tăng thêm 920 triệu USD mở rộng dự án Samsung Electro-Mechanics Vietnam tại Thái Nguyên, đưa tổng vốn của riêng dự án này lên gần 2,3 tỉ USD. Đây là nhà máy sản xuất mảng lưới bóng chíp bán dẫn và các linh kiện, phụ tùng cho các loại thiết bị viễn thông, thiết bị di động công nghệ cao và các loại sản phẩm điện và điện tử khác…

Trong chuyến thăm của Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol tháng 6 vừa qua, có 205 doanh nghiệp Hàn Quốc thuộc nhiều lĩnh vực như phân phối, tài chính, luật, y tế, công nghệ thông tin và dịch vụ. Trong đó, có chủ tịch, lãnh đạo cấp cao của các tập đoàn hàng đầu Hàn Quốc đã đầu tư kinh doanh tại Việt Nam như: Samsung Electronics, SK, Hyundai Motor, LG, Lotte, Hyosung, Hanwha, Hanjin… Kết quả, 111 thỏa thuận ghi nhớ hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước (MOU) đã được ký kết trong chuyến thăm của Tổng thống Yoon. Trong số đó, 54 biên bản thuộc lĩnh vực quốc phòng, hàng tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe, thực phẩm; 28 thoả thuận về thiết lập chuỗi cung ứng, hợp tác trong tương lai; còn lại liên quan đến lĩnh vực công nghệ. Những lĩnh vực được thỏa thuận cũng nằm trong nhóm đầu tư được Việt Nam quan tâm như đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, công nghệ cao.

Trước đó, Tập đoàn Intel (Mỹ) đã nhận giấy chứng nhận điều chỉnh bổ sung vốn đầu tư thêm 475 triệu USD vào Intel Products Việt Nam (IPV). Đây là khoản đầu tư mới bên cạnh khoản đầu tư hơn 1 tỷ USD trước đó của Intel để xây dựng cơ sở sản xuất thử nghiệm và lắp ráp chip hiện đại tại Khu Công nghệ cao TPHCM (SHTP) - dự án đã được công bố lần đầu vào năm 2006. Như vậy, tổng vốn đầu tư của Intel tại Việt Nam hiện tại đã lên tới hơn 1,5 tỷ USD. Khoản đầu tư bổ sung trị giá 475 triệu USD từ Intel giúp tăng cường sản xuất các sản phẩm 5G của Intel, bộ xử lý Intel Core với công nghệ Intel Hybrid và bộ xử lý Intel Core thế hệ thứ 10.

Luxshare và Foxconn, hai đối tác lắp ráp của Apple đang thử nghiệm sản xuất Apple Watch ở các nhà máy đặt tại các tỉnh phía Bắc. Đây là lần đầu tiên các thiết bị công nghệ kể trên được gia công ngoài Trung Quốc. Nhiều nhà sản xuất điện tử lớn như Google, Dell, Amazon cũng thiết lập dây chuyền tại Việt Nam để giảm phụ thuộc Trung Quốc.

Tháng 3 năm nay,  phái đoàn doanh nghiệp Mỹ lớn nhất từ trước tới nay với con số 52 đến Việt Nam nhằm thảo luận vấn đề đầu tư, hợp tác kinh doanh. Trong phái đoàn doanh nghiệp Mỹ, có nhiều tên tuổi quen thuộc, đang hoạt động kinh doanh hoặc sản xuất tại Việt Nam, và có kế hoạch mở rộng tại Việt Nam, như META, APAEX, VISA, Coca-cola, AES, ABBOT, VIATRIS, NETFLIX, KKR,... Bên cạnh đó còn có các công ty sản xuất chất bán dẫn, các hãng dược phẩm Pfizer và Johnson & Johnson, nhà sản xuất thiết bị y tế Abbott, Công ty Tài chính Visa, Citibank, các hãng công nghệ điện toán đám mây Meta và Amazon Web Services.

Đến cuối tháng 5 vừa , đã có “đại bàng” về làm tổ tại Việt Nam. Apple mở cửa hàng trực tuyến bán cho khách hàng Việt Nam, Boeing khẳng định sẽ đầu tư chuỗi cung ứng phụ tùng, hợp tác trong một số lĩnh vực đặc thù như máy bay trực thăng, vận tải…

T.S Lê Hồng Hiệp, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) ở Singapore, cho rằng các công ty quốc tế và thậm chí cả các công ty Trung Quốc, bắt đầu tìm cách chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam - quốc gia tham gia hơn 10 FTAs, đặc biệt là các FTAs thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, UKVFTA, RCEP…

Phát triển công nghiệp chế biến chế tạo

Các nhân tố khác khiến các tập đoàn lớn dịch chuyển đầu tư sang Việt Nam bao gồm cơ sở hạ tầng được cải thiện, nhân công rẻ, và đặc biệt là sự tiến bộ của ngành công nghiệp Việt Nam, nhất là công nghiệp chế biến chế tạo giữ vị thế dẫn dắt toàn ngành công nghiệp đã duy trì được đà tăng trưởng trong nhiều năm qua.

Cơ cấu nội ngành công nghiệp tiếp tục chuyển biến tích cực theo đúng định hướng tái cơ cấu ngành, tăng tỷ trọng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo, giảm dần ngành công nghiệp khai khoáng và từ các ngành thâm dụng lao động sang các ngành công nghiệp công nghệ cao (tỷ trọng xuất khẩu hàng công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục tăng từ 85,5% năm 2021 lên hơn 89% năm 2022).

Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục duy trì động lực của toàn ngành, tăng trưởng cao nhất trong các nhóm ngành, đóng vai trò chủ chốt dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế. Chỉ số sản xuất ngành công nghiệp chế biến chế tạo năm 2022 tăng 9,5%; đóng góp tới hơn 89% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Nhóm ngành công nghiệp chế biến chế tạo duy trì được tăng trưởng ổn định, các ngành công nghiệp chủ lực như: điện tử, dệt may, da giày, đồ gỗ... tăng trưởng ở mức cao, là yếu tố chính đóng góp vào phát triển của ngành công nghiệp; tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội, nâng thứ hạng về năng lực cạnh tranh của công nghiệp Việt Nam.

6 tháng đầu năm 2023, sản xuất công nghiệp nói cung và công nghiệp chế biến chế tạo tăng trưởng âm do nhiều nền kinh tế thế giới đối mặt với lạm phát khiến nhu cầu tiêu dùng bị kìm hãm, đơn hàng của các thị trường chính nước ta sụt giảm, nhưng xét cả quá trình, sản xuất công nghiệp và công nghiệp chế biến chế tạo đã tốt lên qua từng tháng. vào cả quá trình thì xuất khẩu, sản xuất công nghiệp tốt lên qua từng tháng. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) từ -8% trong tháng 1 đã giảm xuống còn -1,2% trong 6 tháng. Xét theo từng tháng, IIP từ tháng 2 đến tháng 6 đều tăng so với tháng trước từ 2% đến 5,1%. Xét theo quý,  giá trị tăng thêm toàn ngành công nghiệp quý I giảm 0,75%, quý II tăng 1,56%.

Trong chiến lược phát triển công nghiệp những năm tới, Bộ Công Thương khi lựa chọn các ngành, các phân ngành dựa trên nền tảng những ngành công nghiệp đang có thế mạnh và đang phát triển, nhưng đồng thời phải dựa trên 3 tiêu chí, gồm:

(i) Phát triển mạnh ở thị trường trong nước;

(ii) Tiếp cận được những công nghệ sản xuất hiện đại, đón đầu những xu thế công nghệ mới trong các ngành công nghiệp sinh học, điện tử, vật liệu…; và

(iii) Trong các ngành công nghiệp nền tảng ưu tiên phát triển, phải có những doanh nghiệp có tiềm năng để xây dựng thành những tập đoàn kinh tế đủ mạnh dẫn dắt các ngành công nghiệp và công nghiệp phụ trợ phát triển theo.

Theo nghiên cứu của Bộ Công Thương, trong quá trình phát triển, Nhật Bản, Hàn Quốc… luôn có những doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn dẫn dắt sự phát triển của các doanh nghiệp khác. Ở nước ta, trong dự thảo Luật Phát triển Công nghiệp, Bộ Công Thương đã đề xuất những chính sách hỗ trợ hình thành các tập đoàn lớn sản xuất lớn tại Việt Nam, song không dàn trải và chỉ tập trung vào những ngành và lĩnh vực công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên.

Đây có lẽ là một trong những chuyển biến quan trọng trong xây dựng chính sách xây dựng một nền công nghiệp tự chủ. Trước đây, ta đã từng thất bại trong khuyến khích doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp trong nước, kết nối với nhà cung cấp trong nước. Đến 2016 chúng ta đã nhận diện điểm gút mắc kết nối chính là con người và tổ chức sản xuất.

Do đó, Bộ Công Thương đã cùng Samsung lựa chọn một số doanh nghiệp trong nước có khả năng để đào tạo, tư vấn cải tiến, đổi mới sản xuất, quản lý chất lượng và lưu thông hàng hóa, cải thiện và duy trì môi trường làm việc (5S3D), phát triển nhà máy thông minh… thông qua các hoạt động: Xây dựng môi trường thu thập, chia sẻ thời gian thực hiện trường sản xuất; Chuẩn hoá quy trình quản lý phụ tùng, bộ phận, linh kiện thay thế và ứng dụng hệ thống; Mã hoá phụ tùng, bộ phận, linh kiện thay thế, tối ưu hoá quy trình quản lý; ứng dụng xây dựng cấu trúc vật liệu thiết bị; Áp dụng quét mã vạch để quản lý kết quả sản xuất và hiện trạng xuất nhập kho; Áp dụng phần mềm để quản lý sản xuất và thiết bị, tỉ lệ lỗi…

Kết quả, qua mỗi năm, số doanh nghiệp tham gia và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của Samsung và các tập đoàn đa quốc gia khác tại Việt Nam ngày một tăng. Cùng với phát triển thị trường, tiếp cận công nghệ mới, việc hỗ trợ các doanh nghiệp tăng năng suất lao động - đảm bảo chất lượng sản phẩm và thời gian giao hàng - đủ điều kiện kết nối vào chuỗi cung ứng, cũng là một trong những phương thức để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng một nền công nghiệp tự chủ.

Sự phát triển ngành công nghiệp, nhất là công nghiệp chế biến chế tạo không chỉ hướng tới một nền công nghiệp tự chủ, mà còn biến Việt Nam trở thành công xưởng mới của thế giới, một điểm đầu tư hấp dẫn các tập đoàn lớn thế giới sẵn sàng bỏ vốn làm ăn.

Theo CTTĐTBCT