Bởi
thực tế, nhiều người lao động vẫn từ bỏ việc tham gia bảo hiểm xã hội để giải
quyết nhu cầu trước mắt.
Mở rộng độ bao phủ của chính sách bảo hiểm xã hội, bảo
đảm an sinh xã hội cho người dân sau độ tuổi lao động là vấn đề nhận được sự
quan tâm của Công đoàn và các bộ, ngành liên quan. Ảnh: Nhật Nam
Cân
nhắc phương án tối ưu
Sau
bữa cơm tối, chị Nguyễn Thị Hoài (quê tỉnh Nam Định; ở trọ tại phường Yên Hòa,
quận Cầu Giấy) lại đi làm giúp việc theo giờ đến đêm khuya. Chị Hoài tâm sự:
"Trung bình mỗi ngày làm từ 20h đến 23h, tôi nhận được 180.000 đồng. Đây
là nguồn thu nhập chính của tôi sau khi bị mất việc lao công tại một chung cư
trong bốn tháng qua. Tôi mong muốn tiếp tục được đóng bảo hiểm xã hội như trước
đây, nhưng khi bị mất việc mới ngoài 30 tuổi, con lại vừa vào năm học mới, bao
nhiêu thứ phải lo nên buộc phải rút bảo hiểm xã hội một lần”.
Thực
tế, trường hợp như chị Hoài không phải là hiếm. Theo Bộ Lao động - Thương binh
và Xã hội, trong những năm qua, bình quân mỗi năm có gần 700 nghìn người hưởng
bảo hiểm xã hội một lần, số lượng năm sau luôn cao hơn năm trước. Trước thực tế
trên, trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có điểm mới là giảm số năm
đóng tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm, cũng như mở rộng
đối tượng hưởng trợ cấp hưu trí.
Đáng
lưu ý, trong dự thảo Luật đã điều chỉnh quy định về chế độ bảo hiểm xã hội một
lần với nhóm lao động sau 12 tháng nghỉ việc khá linh hoạt.
Phương
án 1, với người lao động đã tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã
hội (sửa đổi) có hiệu lực (dự kiến trước năm 2025), sau 12 tháng nghỉ việc, có
nhu cầu thì được nhận bảo hiểm xã hội một lần. Với người lao động bắt đầu tham
gia bảo hiểm xã hội từ khi luật mới có hiệu lực trở đi (dự kiến từ năm 2025 trở
đi) không được nhận bảo hiểm xã hội một lần (trừ các trường hợp ra nước ngoài định
cư, mắc bệnh hiểm nghèo, đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ điều kiện nhận lương
hưu).
Phương
án 2, sau 12 tháng nghỉ việc, đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm được nhận bảo
hiểm xã hội một lần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ
hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người
lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.
Về
vấn đề nêu trên, Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội nêu quan điểm, đây là vấn
đề có ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động, do đó, cần tiếp tục đánh giá
tác động, cân nhắc kỹ lưỡng, bao quát đối với nội dung sửa đổi, bổ sung quy định
về hưởng bảo hiểm xã hội một lần, tham vấn công chúng rộng rãi hơn về các
phương án dự kiến sửa đổi, bổ sung.
Bên
cạnh đó, tại phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa qua, Chủ tịch
Quốc hội Vương Đình Huệ đã chỉ đạo nghiên cứu tích hợp, sử dụng những mặt tốt
nhất của 2 phương án và các ý kiến của Thường trực Ủy ban Xã hội để đề ra một
phương án tối ưu.
Bảo
đảm công bằng cho người lao động
Cho
rằng mỗi người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần là một trường hợp rời khỏi
hệ thống an sinh xã hội, bởi khi về già họ không có lương hưu, không được hưởng
bảo hiểm y tế cùng các chế độ khác; hàng triệu trường hợp như vậy sẽ tạo áp lực
rất lớn cho cộng đồng, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Toyota Boshoku Hà Nội
Nguyễn Văn Hòa đồng tình với chủ trương linh hoạt, giảm điều kiện số năm đóng bảo
hiểm xã hội để được hưởng lương hưu.
Ông
Nguyễn Văn Hòa cho rằng, theo hướng đi này sẽ tạo được cơ hội cho những người
tham gia bảo hiểm xã hội muộn hoặc những người tham gia không liên tục đều được
hưởng lương hưu hằng tháng. Song, để bảo đảm công bằng cần xem xét điều chỉnh
cách tính lương hưu đối với người lao động khối doanh nghiệp ngoài nhà nước
theo lộ trình tương tự như người lao động làm trong các đơn vị nhà nước.
Ở
góc nhìn khác, Liên đoàn Lao động quận Đống Đa cho hay, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa
đổi) chỉ quy định cho đối tượng là nhân viên của hộ kinh doanh cá thể mà chưa
có quy định cho chủ hộ. Thực tế hiện nay tại quận Đống Đa có rất nhiều chủ trường
mầm non tư thục vừa là chủ, vừa là nhân viên của trường. Trong khi nhân viên của
họ có giao kết hợp đồng thì được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng với
chủ hộ kinh doanh cá thể có điều kiện để mua lại phải đứng ngoài cuộc.
Vì
vậy, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cần nghiên cứu cho phép chủ hộ kinh
doanh tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Khi các quy định pháp lý được sửa đổi
thì đây sẽ là nhóm đối tượng có thể tham gia bảo hiểm xã hội ở mức đóng cao và
bền vững, góp phần vào bảo đảm ổn định của hệ thống an sinh xã hội, tăng thêm
diện bao phủ bảo hiểm xã hội, phù hợp với định hướng bảo hiểm xã hội đa tầng
theo Nghị quyết số 28-NQ/TƯ ngày 23-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa
XII) về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.
HNM