Các cuộc không kích của Hoa Kỳ vào một số địa điểm hạt nhân của Iran có thể khiến Tehran phá vỡ hoạt động xuất khẩu dầu khí quan trọng từ Trung Đông, làm giá năng lượng tăng vọt. Nhưng lịch sử cho chúng ta biết rằng bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.

Các nhà đầu tư và thị trường năng lượng đã trong tình trạng báo động cao kể từ khi Israel tiến hành một loạt cuộc không kích bất ngờ vào Iran kể từ ngày 13/6. Điều này làm gia tăng lo ngại gián đoạn dòng chảy dầu khí ra khỏi Trung Đông, đặc biệt là qua Eo biển Hormuz - điểm nghẽn giữa Iran và Oman, nơi có khoảng 20% ​​nhu cầu dầu khí toàn cầu đi qua.

Giá dầu thô Brent chuẩn đã tăng 10% lên hơn 77 đô la một thùng kể từ ngày 13/6.

Trong khi Israel và Iran nhắm vào các yếu tố trong cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau thì cho đến nay vẫn chưa có sự gián đoạn đáng kể nào đối với hoạt động hàng hải trong khu vực.

Nhưng quyết định của Tổng thống Donald Trump tham gia cùng Israel bằng cách ném bom ba địa điểm hạt nhân chính của Iran vào sáng sớm Chủ Nhật 22/6 có thể thay đổi tính toán của Tehran. Iran, không còn nhiều quân bài để chơi, có thể trả đũa bằng cách tấn công các mục tiêu của Hoa Kỳ trên khắp khu vực và làm gián đoạn dòng chảy dầu mỏ.

Mặc dù động thái như vậy gần như chắc chắn sẽ dẫn đến sự tăng đột biến về giá năng lượng toàn cầu, nhưng lịch sử và diễn biến thị trường hiện tại cho thấy bất kỳ động thái nào cũng có thể ít gây thiệt hại hơn so với lo ngại của các nhà đầu tư.

Liệu Iran có thể thực sự chặn được eo biển Hormuz?

Câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là liệu Iran có thực sự có khả năng gây gián đoạn hoặc chặn eo biển Hormuz hay không?

Câu trả lời có lẽ là có. Iran có thể cố gắng rải mìn qua Eo biển này, nơi có chiều rộng 55 km (34 dặm) tại điểm hẹp nhất. Quân đội của nước này hoặc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo bán quân sự (IRGC) cũng có thể cố gắng tấn công hoặc bắt giữ các tàu thuyền ở Vịnh, một phương pháp mà họ đã sử dụng nhiều lần trong những năm gần đây.

Hơn nữa, mặc dù Hormuz chưa bao giờ bị chặn hoàn toàn nhưng tuyến đường này đã bị gián đoạn nhiều lần.

Trong cuộc chiến tranh Iran-Iraq những năm 1980, hai bên đã tham gia vào "Cuộc chiến tàu chở dầu" ở vùng Vịnh. ​​Iraq nhắm vào các tàu của Iran, và Iran tấn công các tàu thương mại, bao gồm cả tàu chở dầu của Saudi và Kuwait và thậm chí cả tàu hải quân Hoa Kỳ.

Sau lời kêu gọi từ Kuwait, Tổng thống Hoa Kỳ khi đó là Ronald Reagan đã triển khai hải quân từ năm 1987 đến năm 1988 để bảo vệ đoàn tàu chở dầu trong Chiến dịch Earnest Will. Chiến dịch này kết thúc ngay sau khi một tàu hải quân Hoa Kỳ bắn hạ chuyến bay 655 của Air Iran, khiến toàn bộ 290 hành khách trên máy bay thiệt mạng.

Căng thẳng ở eo biển lại bùng phát vào cuối năm 2007 trong một loạt các cuộc giao tranh giữa hải quân Iran và Hoa Kỳ. Trong đó có một vụ việc tàu cao tốc của Iran tiếp cận tàu chiến Hoa Kỳ, mặc dù không có phát súng nào được bắn ra.

Vào tháng 4 năm 2023, quân đội Iran đã bắt giữ tàu chở dầu thô Advantage Sweet, được Chevron thuê, tại Vịnh Oman. Con tàu đã được thả hơn một năm sau đó.

Do đó, hành động Iran làm gián đoạn giao thông hàng hải qua vùng Vịnh chắc chắn không phải là chưa từng có tiền lệ, nhưng bất kỳ nỗ lực nào cũng có thể sẽ vấp phải phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ từ hải quân Hoa Kỳ, từ đó có thể hạn chế khả năng xảy ra cú sốc nguồn cung kéo dài.

Công suất dự phòng

Thị trường dầu mỏ toàn cầu hiện nay chắc chắn có công suất dự phòng. OPEC+ hiện nắm giữ khoảng 5,7 triệu thùng mỗi ngày công suất dư thừa, trong đó Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất nắm giữ 4,2 triệu thùng/ngày.

Mối quan ngại hiện nay là phần lớn dầu mỏ từ Ả Rập Xê Út và UAE được vận chuyển qua eo biển Hormuz.

Tuy nhiên, hai cường quốc vùng Vịnh này có thể bỏ qua eo biển này bằng cách vận chuyển dầu bằng đường ống dẫn dầu. Ả Rập Xê Út, nước xuất khẩu dầu hàng đầu thế giới, khai thác khoảng 9 triệu thùng/ngày, có đường ống dẫn dầu thô chạy từ mỏ dầu Abqaiq trên bờ biển vùng Vịnh ở phía đông đến thành phố cảng Yanbu ở phía tây Biển Đỏ. Đường ống này có công suất 5 triệu thùng/ngày và có thể tạm thời mở rộng công suất thêm 2 triệu thùng/ngày vào năm 2019.

UAE, quốc gia khai thác 3,3 triệu thùng dầu thô mỗi ngày vào tháng 4, có đường ống dẫn dầu công suất 1,5 triệu thùng mỗi ngày nối các mỏ dầu trên bờ với cảng dầu Fujairah - nằm ở phía đông eo biển Hormuz.

Tuy nhiên, tuyến đường phía tây này có thể bị tấn công bởi lực lượng Houthis do Iran hậu thuẫn ở Yemen - lực lượng đã gây gián đoạn nghiêm trọng cho hoạt động vận chuyển qua Kênh đào Suez trong những năm gần đây. Ngoài ra, Iraq, Kuwait và Qatar hiện không có giải pháp thay thế rõ ràng nào cho eo biển này.

Có khả năng Iran sẽ chọn không thực hiện bước đi quyết liệt là chặn eo biển một phần, vì làm như vậy sẽ làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu dầu của chính nước này.

Trong khi đó, thị trường năng lượng hoảng loạn, lo sợ sự leo thang hơn nữa, có xu hướng phản ứng với các cuộc tấn công của Hoa Kỳ vào cơ sở hạt nhân của Iran bằng cách tăng giá dầu thô mạnh. Nhưng ngay cả trong kịch bản tận thế khi Eo biển Hormuz bị chặn, lịch sử cho thấy thị trường cũng sẽ không phải đối mặt với bất kỳ cú sốc nguồn cung dai dẳng nào.

Theo PTT