Quy hoạch đô thị cập nhật của Hà Nội giai đoạn 2045 đến 2065 giảm số lượng đô thị vệ tinh từ 5 xuống chỉ còn 2: Sơn Tây, được quy hoạch là thị trấn văn hóa, lịch sử và nghỉ dưỡng, và Phú Xuyên, sẽ trở thành trung tâm công nghiệp, giao thông và thành phố trung chuyển hàng hóa.

Quy hoạch vốn hiện nay đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong quyết định ban hành tháng 7 năm 2011. Trong đó phác thảo cơ cấu đô thị của Hà Nội theo mô hình cụm đô thị gồm đô thị trung tâm và 5 đô thị vệ tinh; và các thị trấn được kết nối bằng đường vành đai, tích hợp với mạng lưới giao thông khu vực và quốc gia.

Kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Quy hoạch và Phát triển Đô thị Việt Nam, cho rằng mô hình này được triển khai thành công ở nhiều nước phát triển, rất phù hợp với đặc điểm của Hà Nội.

Tuy nhiên, bất chấp những kỳ vọng ban đầu về việc giải quyết các vấn đề như tăng trưởng dân số, hội nhập vùng và phát triển kinh tế, việc phát triển các khu đô thị này là Hòa Lạc, Sóc Sơn, Phú Xuyên, Xuân Mai và Sơn Tây vẫn chưa đạt được nhiều tiến bộ trong thập kỷ qua.

“Điều này chủ yếu là do thiếu cơ chế chính sách, ưu đãi và sự tham gia của khu vực tư nhân vào phát triển hạ tầng giao thông”, ông Nghiêm nói.

Phó Chủ tịch UBND thị xã Sơn Tây Phùng Huy Vinh cho biết, dù đã nỗ lực hết sức nhưng phát triển đô thị ở Sơn Tây vẫn còn chậm. Ông Vinh cho rằng trở ngại chính là do chưa có tiêu chí, tiêu chuẩn rõ ràng về phát triển đô thị cũng như thiếu nghị quyết, kế hoạch thực hiện và chính sách thu hút đầu tư vào các đô thị này.

Trước những bất cập trong phát triển đô thị vệ tinh, ông Nguyễn Trọng Kỳ Anh, Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội, giải thích, thành phố hiện đang đánh giá lại, xác định lại mô hình, lộ trình phát triển đô thị vệ tinh.

Ông lưu ý mục tiêu là ưu tiên và tập trung nguồn lực đầu tư dựa trên các ưu tiên đã xác định.

Hiện nay, thành phố vẫn cam kết thực hiện mô hình phát triển đô thị đa trung tâm được nêu trong quyết định của Chính phủ năm 2011.

“Mô hình này hình dung Hà Nội là một khu vực đa trung tâm, bao gồm thành phố trung tâm và bổ sung thêm hai “thành phố trong một thành phố” ở phía bắc sông Hồng (Thành phố phía Bắc), phía Tây Hà Nội (Thành phố phía Tây), và khu đô thị vệ tinh”, ông Kỳ Anh nói.

Tuy nhiên, với việc sáp nhập các đô thị vệ tinh Xuân Mai, Hòa Lạc vào Thành phố Miền Tây, Sóc Sơn vào Thành phố phía Bắc, số lượng các đô thị vệ tinh đã giảm xuống chỉ còn 2: Sơn Tây và Phú Xuyên.

“Hai đô thị này cùng với các đô thị sinh thái sẽ được nghiên cứu chi tiết hơn nữa để phù hợp với nhu cầu phát triển của Thủ đô trong giai đoạn tới”, ông Kỳ Anh nói.

Tầm nhìn phát triển hai đô thị vệ tinh

Về định hướng phát triển không gian cụ thể, ông Nguyễn Đức Hùng, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội lưu ý, đô thị vệ tinh Sơn Tây sẽ được phát triển và mở rộng, kéo dài từ thị trấn Sơn Tây về phía Tây đến khu cảnh quan Ba ​​Vì và hồ Suối Hải.

“Khu vực này được hình dung sẽ trở thành trung tâm dịch vụ du lịch của khu vực Tây Bắc thủ đô”, ông Hùng nói.

Ở Sơn Tây, khu di sản lịch sử phong phú với các điểm tham quan như Làng cổ Đường Lâm, Thành cổ Sơn Tây và Đền Và sẽ được phát triển để hỗ trợ du lịch, giáo dục và chăm sóc sức khỏe cũng như củng cố các cơ sở an ninh và quốc phòng hiện có. Ông lưu ý, điều này sẽ biến Sơn Tây thành khu đô thị cửa ngõ nổi bật ở phía Tây Bắc thủ đô.

Một đề xuất đáng chú ý là hình thành trung tâm thành phố dựa trên Thành cổ Sơn Tây để tận dụng tốt hơn các giá trị văn hóa truyền thống.

Trung tâm thành phố này sẽ tạo ra những sản phẩm du lịch đặc thù, nhấn mạnh yếu tố kiến ​​trúc, lịch sử để khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Kế hoạch này bao gồm việc khôi phục các làng cổ và khu phố cổ, thành lập thành phố đi bộ, trung tâm triển lãm triển lãm phi vật thể, triển lãm văn hóa truyền thống, chợ đêm, văn hóa ẩm thực và phát triển nền kinh tế tập trung vào tài nguyên du lịch.

Việc phát triển khu đô thị văn hóa đặc sắc ở cửa ngõ Tây Bắc Hà Nội sẽ dựa trên việc bảo tồn các di sản văn hóa truyền thống như Thành cổ Sơn Tây, Làng cổ Đường Lâm và các di tích lịch sử, văn hóa khác.

Đồng thời cũng sẽ tập trung vào việc bảo tồn và phát huy các nghề thủ công phục vụ du lịch và đa dạng hóa môi trường tự nhiên và đặc điểm sinh học của khu vực, bao gồm việc thành lập một trung tâm kỹ thuật sinh học để hỗ trợ du lịch và phát triển nông nghiệp sinh thái.

Mục đích là tận dụng tốt nhất các cảnh quan thuận lợi dọc các khu vực sông Hồng, sông Tích, Ba Vì, Suối Hải.

Trong nỗ lực xây dựng các khu đô thị mang đậm bản sắc văn hóa đặc sắc của văn hóa Đoài, tâm điểm tổ chức không gian đô thị sẽ là Thành cổ Sơn Tây, Làng cổ Đường Lâm, Hồ Xuân Khánh, Hồ Kỳ Sơn.

Việc mở rộng đô thị sẽ hướng về phía Tây, bao gồm khu vực hồ Xuân Khanh và sông Đuống, đồng thời hạn chế phát triển về phía Nam và phía Đông. Quy hoạch sẽ tập trung vào việc tạo ra các khu đô thị tích hợp hài hòa với địa hình tự nhiên.

Hệ thống giao thông đô thị sẽ được thiết kế để kết nối liền mạch các khu vực mới phát triển với các làng nghề cũ, trong đó đặc biệt chú ý đến Thành cổ Sơn Tây và Làng cổ Đường Lâm.

Về định hướng phát triển không gian cho khu đô thị vệ tinh Phú Xuyên , như ông Hùng đã vạch ra, khu vực này có tiềm năng rất lớn do nằm gần sân bay Nam Hà Nội, đường sắt cao tốc, hệ thống giao thông đường sắt trên cao dọc bờ sông Hồng, hệ thống tàu du lịch và mạng lưới giao thông đường thủy sông Hồng.

Tại đây, trọng tâm sẽ là thành lập thành phố cửa ngõ phía Nam, trung tâm dịch vụ, hậu cần, trung tâm tiếp nhận nông sản từ khu vực phía Nam để cung cấp và xuất khẩu. Ông Hùng cho biết, với việc triển khai thành công mô hình Một xã, Một sản phẩm (OCOP) tại Phú Xuyên, khu vực này rất phù hợp để tổ chức trung tâm nghiên cứu, ứng dụng và triển lãm OCOP lớn nhất trong khu vực, tận dụng những lợi thế hiện có.

Ông nói: “Việc phát triển đô thị vệ tinh Phú Xuyên nhằm mục đích định vị nơi đây là trung tâm công nghiệp, điểm then chốt trong mạng lưới giao thông, trung tâm trung chuyển hàng hóa, nút giao thông quan trọng của các hành lang giao thông quốc gia”.

Ông Hùng đề nghị ưu tiên phát triển các khu dân cư để phục vụ cho lực lượng lao động của các khu công nghiệp. Cả chức năng công nghiệp và dịch vụ sẽ tuân theo mô hình sinh thái tích hợp liền mạch các không gian công cộng với bờ sông và cây xanh dọc theo sông Nhuệ và sông Hồng. Khả năng tiếp cận hệ thống giao thông hiện đại sẽ là một đặc điểm quan trọng, đảm bảo rằng không gian công cộng và khu dân cư được kết nối tốt.

Ngoài ra, khu vực này được hình dung là cảnh quan đô thị lấy nước làm trung tâm, với nhiều hồ và kênh rạch để phù hợp với địa hình vùng trũng và giảm thiểu những thách thức liên quan đến lũ lụt dọc theo các con sông chảy qua khu vực.

Sẽ chú trọng hình thành các khu chức năng đô thị tương đối khép kín, giảm nhu cầu băng qua các tuyến đường giao thông chính. Khu vực phía Tây của đường cao tốc Bắc Nam được dành để phát triển các khu dân cư, cơ sở thương mại và trung tâm giáo dục và y tế.

HnT