Chính phủ Philippines vừa ra quyết định tạm dừng nhập khẩu gạo trong vòng 60 ngày, bắt đầu từ ngày 1/9. Quyết định này do Tổng thống Philippines ban hành sau khi tham vấn các thành viên nội các và dựa trên khuyến nghị của Bộ trưởng Nông nghiệp nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước áp lực giảm giá gạo mạnh.

Vì sao Philippines tạm dừng nhập khẩu gạo?

Giá gạo tại Philippines trong tháng 7 đã giảm gần 16% so với cùng kỳ năm ngoái, nguyên nhân chính là do thuế nhập khẩu gạo thấp hơn, tạo điều kiện cho lượng gạo nhập khẩu tăng mạnh. Bộ trưởng Nông nghiệp Philippines nhấn mạnh, lượng gạo nhập khẩu quá lớn đang gây thiệt hại nghiêm trọng cho nông dân trong nước.

Theo dữ liệu của Cục Công nghiệp Thực vật Philippines (BPI), trong 7 tháng đầu năm nay, nước này đã nhập khẩu tổng cộng 2,44 triệu tấn gạo. Trong đó, Việt Nam tiếp tục giữ vị trí nhà cung cấp lớn nhất với khối lượng 1,876 triệu tấn, chiếm gần 77% thị phần.

Thời gian tạm dừng nhập khẩu trùng với vụ thu hoạch cao điểm trong nước của Philippines, khi sản lượng lúa hai vụ trong 6 tháng đầu năm đạt 9,08 triệu tấn và Chính phủ nước này đặt mục tiêu sản lượng kỷ lục 20,46 triệu tấn trong năm nay. Bên cạnh đó, tồn kho gạo của Philippines hiện cũng đang ở mức cao kỷ lục với 2,8 triệu tấn tính đến ngày 1/7, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2024.

Trước đó, Philippines từng ban bố tình trạng khẩn cấp an ninh lương thực do giá gạo tăng vọt, làm gia tăng lạm phát, nhưng gần đây nguồn cung được cải thiện giúp giá gạo giảm trở lại. Một số chuyên gia nhận định động thái ngừng nhập khẩu sẽ bảo vệ nông dân trong mùa thu hoạch cao điểm, tuy nhiên cũng có thể ảnh hưởng tới giá gạo toàn cầu.

Sau thông tin lệnh cấm nhập khẩu, báo chí Philippines dẫn lời các chuyên gia phân tích cho rằng việc ngừng nhập khẩu hoặc áp dụng hạn ngạch có thể gây hại nhiều hơn có lợi cho Philippines. Bởi Philippines là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, với con số kỷ lục năm 2024 là 4,7 triệu tấn. Nếu nguồn cung thắt chặt, giá gạo trong nước sẽ tăng, chỉ số lạm phát có thể quay trở lại.

Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, Philippines sẽ nhập khẩu khoảng 5,4 triệu tấn gạo trong niên vụ 2025-2026, cao nhất trong số các nước nhập khẩu lớn, vượt qua cả Việt Nam và Nigeria.

Gạo Việt Nam ảnh hưởng ra sao?

Theo chuyên gia, quyết định tạm dừng nhập khẩu gạo của Philippines có thể tác động tới ngành lúa gạo trong nước trong ngắn hạn. Do các nhà nhập khẩu Philippines có thể tăng mua trong tháng 8 để dự trữ trước khi lệnh cấm có hiệu lực. Trong khi đó, vụ lúa hè thu ở Việt Nam đang bước vào giai đoạn cuối nên nguồn cung hạn chế, góp phần đẩy giá gạo Việt Nam tăng mạnh.

Theo cập nhật mới nhất từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), sau khi có thông báo ngừng nhập khẩu gạo từ Philippines giá gạo của Việt Nam có dấu hiệu tăng. Cụ thể, giá gạo 5% tấm đã tăng thêm 9 USD so với đầu tháng 8, lên mức 391 USD/tấn - cao nhất châu Á, cao hơn 11 USD so với Ấn Độ và hơn Thái Lan, Pakistan. Giá gạo thơm cũng tăng từ 10-15 USD/tấn, duy trì ở mức 505 - 510 USD/tấn. Dự kiến, mặt hàng gạo thơm có thể tiếp tục tăng thêm 10-15 USD/tấn trong những ngày tới do nhu cầu đột biến từ Philippines.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch VFA, lệnh cấm nhập khẩu của Philippines có thể gây khó khăn lớn cho doanh nghiệp Việt Nam. Hiện, Philippines chiếm khoảng 40-45% kim ngạch xuất khẩu gạo hàng năm của Việt Nam. Việc ngừng nhập khẩu sẽ khiến các hợp đồng đang chờ giao bị đình trệ, tạo tồn kho lớn và áp lực về thanh khoản. Nhiều hợp đồng trong tháng 8 chưa thể xuất hàng do người mua Philippines chưa kịp nhập. Lệnh cấm trong hai tháng 9-10 sẽ khiến tồn kho tăng, giá xuất khẩu giảm, biên lợi nhuận thu hẹp, đồng thời gây áp lực giảm giá trong nước, ảnh hưởng đến lợi nhuận của người nông dân.

VFA kiến nghị cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp như tín dụng lãi suất thấp, gia hạn thời gian trả nợ và tạo kho dự trữ để chờ thời điểm xuất khẩu trở lại sau khi lệnh cấm kết thúc, tránh tình trạng bán tháo.

Hiệp hội đã có văn bản đề xuất Bộ Công Thương gửi công hàm đến Bộ Nông nghiệp Philippines đề nghị tháo gỡ khó khăn, đảm bảo doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp tục xuất khẩu hoặc được hướng dẫn rõ ràng về chủng loại gạo trong phạm vi điều chỉnh của lệnh cấm, dựa trên Biên bản ghi nhớ hợp tác thương mại gạo ký ngày 30/1/2024, có hiệu lực đến 31/12/2028.

BTP