Trong giai đoạn đại dịch COVID-19 bùng phát, 10 quốc gia thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã vượt qua Liên minh châu Âu (EU) để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc tính trên cơ sở khu vực. Tuy nhiên, theo thống kê mới đây, trong tháng 5, xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á đã giảm 16% so với một năm trước, kéo xuất khẩu tổng thể của Trung Quốc đi xuống.

Cũng trong tháng trước, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ - đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc tính trên cơ sở quốc gia cũng đã giảm 18% so với một năm trước tính theo giá trị đồng USD. Theo số liệu hải quan, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ trong tháng 5 có trị giá 42,48 tỷ USD, cao hơn kim ngạch xuất khẩu sang Đông Nam Á với trị giá 41,49 tỷ USD.

Bruce Pang - Trưởng bộ phận nghiên cứu về kinh tế Trung Quốc tại JLL nhận định thị trường Đông Nam Á không thể bù đắp hoàn toàn sự sụt giảm xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Thương mại được đánh giá là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Trung Quốc, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch.

Tao Wang – chuyên viên phân tích kinh tế đầu tư tại ngân hàng UBS Investment Bank nhận định xuất khẩu vẫn đóng góp khoảng 18% nền kinh tế Trung Quốc, song thấp hơn nhiều so với mức đóng góp khoảng 30% trước đây.

Sự cân bằng giữa 2 thị trường Mỹ và Asean

Tăng trưởng toàn cầu chậm lại, đặc biệt là ở Mỹ và Đông Nam Á, không phải là tín hiệu tốt cho triển vọng xuất khẩu của Trung Quốc.

Còn theo chuyên gia phân tích kinh tế cấp cao Lloyd Chan – thuộc Oxford Economics đánh giá về triển vọng xuất khẩu của Trung Quốc trong 1 báo cáo đầu tuần qua như sau:  “Chúng tôi cho rằng xuất khẩu của Trung Quốc sẽ vẫn giảm, vì chúng tôi dự đoán nền kinh tế Mỹ có thể sẽ bước vào suy thoái trong nửa cuối năm khi áp lực giảm dự trữ toàn cầu tiếp tục gia tăng”

Các doanh nghiệp tại Mỹ cũng đang phải giải quyết tình trạng hàng tồn kho cao không bán được trong nửa cuối năm ngoái do lạm phát cao.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), GDP của Mỹ dự kiến sẽ giảm từ 2,1% năm 2022 xuống còn 1,6% trong năm nay.

IMF cũng dự báo kinh tế ASEAN sẽ tăng trưởng chậm lại ở mức 4,6% trong năm nay, giảm so với tốc độ 5,7% của năm ngoái.

Theo báo cáo phân tích của Nomura thì nhận xét : “Với sự sụt giảm rõ ràng, xuất khẩu sang ASEAN đã từ động lực chính trở thành lực cản, đóng góp âm -2,4 điểm phần trăm vào tăng trưởng chung trong xuất khẩu tháng 5 của Trung Quốc.”

Theo số liệu ước tính từ CNBC, Mỹ và ASEAN đều chiếm 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng 5, 1 mức cân bằng hơn so với dữ liệu các thời kỳ trước đó là lần lượt là 14% và 16%. Các nhà phân tích của Nomura nhấn mạnh thêm việc sụt giảm của xuất khẩu Trung Quốc có thể sẽ tiếp diễn khi kinh tế toàn cầu đều đang báo hiệu suy thoái và những biện pháp trừng phạt thương mại từ phương Tây ít nhiều cũng sẽ gây ra ảnh hưởng.

Chiến lược thương mại khu vực

Tình trạng sụt giảm xuất khẩu của Trung Quốc diễn ra giữa bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt và Bắc Kinh tìm cách thúc đẩy thương mại với các nước đang phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Ông Jack Zhang – một Trợ lý giáo sư về khoa học chính trị thuộc Đại học Kansas, cho rằng giá các đơn hàng xuất sang Mỹ đặc biệt là những hàng hóa trung gian như linh kiện máy móc sẽ tăng cao hơn từ 20-25%. Và việc thúc đẩy thương mại với các nước đang phát triển sẽ trở thành nhiệm vụ cấp thiết hơn đối với Trung Quốc, khi thị trường Mỹ đóng cửa và thỏa thuận đầu tư với khối EU-Trung Quốc gặp nhiều khó khăn kể từ sau xung đột tại Ukraine.

Bên cạnh Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) với sự tham gia của ASEAN cùng với Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia (Ôx-trây-li-a) và New Zealand (Niu Di-lân) được ký kết vào năm 2020, Trung Quốc cho biết họ cũng muốn tham gia một khối thương mại khác là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Ông Jack Zhang cho rằng RCEP đã thúc đẩy thương mại của Trung Quốc với ASEAN, cũng như sự chuyển dịch của một số ngành sản xuất sử dụng nhiều lao động sang khu vực này. Đồng thời với đó Trung Quốc vẫn đang tăng cường đàm phán về Hiệp định tự do thương mại (FTA) với khối các nước ASEAN, khối Thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) và Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC).

Theo CNBC