Tại nhà máy của Fujian Jie Ao Industrial ở tỉnh Phúc Kiến, các nhân viên vẩy những vệt màu sơn vào những bức tranh in bông hoa trên vải canvas (vải bố). Đó là một điều chỉnh nhỏ, được thiết kế để tăng biên lợi nhuận cho sản phẩm trang trí nhà cửa và làm quà tặng này khi nhu cầu toàn cầu suy yếu.

“Nếu bạn hướng tới dòng sản phẩm cao cấp, muốn chất lượng các tranh tốt hơn, bạn càng cần tạo ra vẻ cổ điển cho chúng. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu hiện nay, chúng tôi bán càng nhiều sản phẩm thì giá càng giảm xuống”, Wang Xiaosha, tổng giám đốc của Fujian Jie Ao Industrial nói.

Các nhà máy sản xuất công nghệ thấp như Fujian Jie Ao từ lâu là nền tảng cho sự tăng trưởng bùng nổ của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Thế nhưng, những nơi này lại đang vật lộn với lượng đơn đặt hàng suy yếu từ khách hàng phương Tây, hạn chế thương mại ở thị trường nước ngoài và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các trung tâm sản xuất khác, đặc biệt là các nước Đông Nam Á như Việt Nam và Indonesia cũng như Bangladesh và Ấn Độ.

Thị phần xuất khẩu hàng may mặc, giày dép, nội thất giảm nhanh

Theo Fred Neumann, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á của ngân hàng HSBC, Trung Quốc vẫn nước xuất khẩu hàng may mặc lớn nhất thế giới và cũng nhà sản xuất đồ chơi và nội thất lớn. Tuy nhiên, với sự cạnh tranh ngày càng gia tăng từ các đối thủ có chi phí thấp hơn, những ngành này đang ở tình thế ngàn cân treo sợi tóc.

Theo báo cáo của ngân hàng Bank of America (BofA), hàng may mặc, giày dép và đồ nội thất chiếm 9% xuất khẩu của Trung Quốc trong 8 tháng đầu năm ngoái. Tỷ trọng này giảm từ mức 20% vào năm 2001. Trong cùng thời kỳ, tỷ trọng của ô tô và máy móc trong tổng kim ngạch xuất khẩu tăng từ 16% lên 33%.

Báo cáo của BofA cho biết, thị phần xuất khẩu giày dép và quần áo trên toàn cầu của Trung Quốc giảm trong những năm gần đây.

Thị phần của Trung Quốc trong tổng nguồn cung cho các thương hiệu Nike và Adidas giảm lần lượt từ 20% và 27% trong năm 2017 xuống 16% và 20% vào năm 2022. Theo số liệu từ Niên giám giày dép thế giới năm 2023, dù vẫn là nhà cung cấp lớn nhất nhưng trong thập niên qua, thị phần xuất khẩu giày dép của Trung Quốc đã giảm hơn 10 điểm phần trăm.

Phần lớn thị phần suy giảm đó đã chuyển sang các nước Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam và Indonesia. Việt Nam hiện là nước xuất khẩu giày dép lớn thứ hai thế giới, với tỷ trọng xuất khẩu trên toàn cầu tăng từ 2% lên khoảng 10% trong 10 năm qua.

Sự thay đổi này diễn ra khi các công ty dịch chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc đến những nơi có chi phí lao động thấp hơn. Gần đây, động lực thúc đẩy doanh nghiệp rời Trung Quốc là mong muốn giảm thiểu rủi ro cho chuỗi cung ứng trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.

Neumann của HSBC cho biết, nếu các ngành sản xuất thâm dụng lao động truyền thống tiếp tục rời khỏi Trung Quốc, tình trạng thất nghiệp sẽ nghiêm trọng hơn. Đây là điều mà các nhà hoạch định chính sách ở Bắc Kinh muốn tránh.

Vẫn là nguồn tạo việc làm quan trọng

Vì phần lớn hoạt động sản xuất ở Trung Quốc liên quan đến các sản phẩm có hàm lượng công nghệ từ thấp đến trung bình, các máy máy thâm dụng lao động vẫn đóng vai trò cần thiết trong nỗ lực tạo việc làm. Theo Neumann, những nhà hoạch định chính sách không chỉ muốn đất nước thống trị lĩnh vực xe điện hay công nghệ tiên tiến và phát triển ngành bán dẫn nội địa mà cũng đang cố gắng duy trì năng lực sản xuất ở tất cả các loại hàng hóa, thậm chí cả những mặt hàng cấp thấp.

Trên các đại lộ ở Tấn Giang, một thành phố công nghiệp ở tỉnh Phúc Kiến, các nhà máy giày và dệt may nằm san sát nhau. Thành phố này là quê hương của những nhà sản xuất giày dép khổng lồ của Trung Quốc gồm Anta Sports và cũng là trung tâm sản xuất giày thể thao lớn nhất thế giới.

Theo Lai Mingquan, người điều hành Shenglong Microfibre, một công ty bán buôn sợi cho các nhà sản xuất giày dép, nhu cầu tổng thể trong và ngoài nước yếu khiến các nhà máy giày dép khó có thể chuyển đổi hoàn toàn sang các công nghệ mới nhất.

“Một số nhà máy cần lượng đơn hàng đủ lớn để chuyển sang tự động hóa nhưng hiện tại, lại đang thiếu đơn hàng”, ông nói.

Yang Xian’an, giám đốc bán hàng của BoBang, một nhà sản xuất sợi da lộn (suede), nhận thấy sự cạnh tranh sản xuất các loại sợi tổng hợp mới hơn và rẻ hơn diễn ra liên tục và gay gắt. Trong khi đó, các đơn hàng mới, đặc biệt là từ các nhà xuất khẩu giày của Trung Quốc giảm kể từ khi đại dịch Covid-19 kết thúc. Da lộn được từ mặt trong của da động vật như dê, bò, cừu sau khi trải qua quá trình xử lý đặc biệt, là nguyên liệu cao cấp sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp thời trang.

“Ngành kinh doanh này sa sút qua mỗi năm”, Yang Xian’an nói.

Theo Zhang Xinglou, giám đốc bán hàng của Jia Yi Plastic Products, nhà cung cấp nguyên liệu sản xuất giày, chuỗi cung ứng sản xuất giày dép trước đây tập trung chủ yếu ở và xung quanh Tấn Giang nhưng hiện nay phân tán sang các tỉnh khác và nước ngoài.

Ông cho biết, sự suy giảm của nhu cầu giày dép trong nước và bên ngoài đang ảnh hưởng nặng nề đến các công ty Jia Yi Plastic Products, chuyên bán nguyên liệu giá rẻ cho các nhà máy giày. Tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn nếu Mỹ tăng thuế với hàng hóa của Trung Quốc bao gồm giày dép. Ứng cử viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump đã tuyên bố, nếu đắc cử, ông sẽ áp thuế 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ mọi nước và riêng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ là 60%.

Lãnh đạo Trung Quốc muốn hướng nền kinh tế tập trung vào “các lực lượng sản xuất mới”, chất lượng cao, như công nghệ xanh và xe điện. Tuy nhiên, theo Zhang Xinglou, hàng hóa nghệ cao hiện chỉ là một phần nhỏ trong tổng thể hoạt động sản xuất của Trung Quốc. Các nhà máy sản xuất hàng hóa cấp thấp vẫn là nguồn tạo việc làm lớn nhất của đất nước.

Tại lối vào nhà kho của Jie Ao Industrial có treo một tấm biển với nội dung: “Đổi mới là gốc rễ, chất lượng là sống còn”. Tuy nhiên, với nhu cầu suy yếu và khách hàng ưu tiên hàng giảm giá, công ty đã phải sa thải hơn một nửa trong đội ngũ lao động khoảng 300 người.

Theo SGT