Gần đây, nhiều công nhân thất nghiệp do gia tăng sa thải ở Việt Nam đã trở thành tài xế xe ôm chỉ để nhận ra rằng, đó không phải là một giải pháp lâu dài.

Sau khi bắt đầu ngày làm việc lúc 5 giờ sáng, đến 10 giờ sáng, anh Lê Văn Mạnh mới hoàn thành một chuyến, kiếm được 40.000 đồng (khoảng 1,7 USD) tiền mặt.

Anh Mạnh bắt đầu làm tài xế xe ôm cách đây 4 tháng, sau 2 năm chịu đựng tình trạng kinh doanh không ổn định của nhà máy cũ.

“Nhà máy bắt đầu sa thải nhân công, buộc chúng tôi phải làm thêm giờ và cắt giảm lương của chúng tôi,” anh nói.

Thu nhập của một công nhân nhà máy trước đây khá ổn, nhưng hiện đã giảm xuống chỉ còn một nửa so vớ đầu năm ngoái. Không thể xoay xở với mức thu nhập đó, anh bỏ việc và chuyển sang ứng dụng gọi xe, hy vọng nhận được phần thưởng tài chính tốt hơn.

Anh Mạnh dành khoảng 12 giờ mỗi ngày trên đường sau bước ngoặt sự nghiệp. Ban đầu, mọi việc suôn sẻ khi anh có thể kiếm được từ 400.000 đến 500.000 đồng một ngày trong hai tháng đầu tiên làm xe ôm.

Nhưng số lượng tài xế đã tăng lên trong những tháng gần đây và anh Mạnh giờ phải chia sẻ nhóm khách hàng của mình với các “đồng nghiệp” mới của mình; và do đó, kiếm được thu nhập thấp hơn, chỉ 300.000 đồng, thậm chí đôi khi 100.000 đồng mỗi ngày. .

“Tôi chỉ có thể hoàn thành khoảng 10 chuyến mỗi ngày, so với hơn 20 chuyến mỗi ngày trước đây,” anh nói.

Theo số liệu do Tổng cục Thống kê Việt Nam công bố, hơn 149.000 lao động bị mất việc làm trong Quý 1 năm nay, cao hơn 13% so với quý trước. Trong số lao động bị sa thải này, phần lớn làm việc tại các khu công nghiệp trong và lân cận các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang.

Ban Nghiên cứu Phát triển Khu vực Tư nhân dự đoán, rằng làn sóng sa thải nhân viên có thể tiếp tục trong nửa cuối năm nay do những thách thức bên ngoài và bên trong đối với các doanh nghiệp.

Không đòi hỏi bất kỳ nền tảng giáo dục hay bộ kỹ năng cụ thể nào, tài xế xe ôm là lựa chọn nghề nghiệp đầu tiên của nhiều người lao động bị sa thải để kiếm sống mới.

Hoàng Văn Triều, nguyên là tài xế xe tải tại một kho gỗ ở Bình Dương, bắt đầu làm xe ôm toàn thời gian cách đây 3 tháng, sau khi thất nghiệp khi công ty của anh phá sản. Tưởng rằng công việc mới sẽ giúp anh trang trải chi phí sinh hoạt, nhưng sau một thời gian, anh chán nản.

“Tôi dành khoảng 10 đến 11 giờ mỗi ngày, để đổi lấy từ 300.000 đến 400.000 đồng,” anh nói. “Tôi không thể xoay xở được nếu cứ coi đây là công việc toàn thời gian của mình.”

Anh Triều hiện đang cố gắng tìm kiếm các cơ hội nghề nghiệp khác. Kịch bản tốt nhất mà anh Triều có thể nghĩ đến là có thể tìm được một công việc văn phòng, cho phép anh rời đi vào khoảng 4 hoặc 5 giờ chiều, để anh ấy có thể lên đường và bắt đầu “ca làm việc” thứ hai trong ngày của mình với công việc chạy xe ôm hoặc lái xe taxi cho đến trước nửa đêm.

Các ứng dụng gọi xe, trong đó phổ biến nhất ở Việt Nam là Grab, Gojek và Be, từng được coi là cứu cánh cho những người đang tìm kiếm một công việc khác, bao gồm cả những người lao động bị sa thải đang tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp hoặc sinh viên mới ra trường đang chờ việc làm sau khi học xong.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam ước tính vào năm 2021 có hơn 200.000 tài xế đối tác làm việc với Grab, tăng từ khoảng 175.000 vào năm 2018. Trong số này, khoảng 26% đã tốt nghiệp đại học hoặc tương đương.

Gojek báo cáo, rằng nền tảng này đã vượt qua 200.000 tài xế vào giữa năm 2021, trong khi Be thông báo, rằng số lượng tài xế đối tác của họ đã vượt qua 100.000 vào đầu năm đó.

Thu nhập mỗi ngày của tài xế lúc đó cao nhất có thể từ 500.000 đến 600.000 đồng.

Tuy nhiên, mọi thứ đã trở nên khó khăn hơn cho các trình điều khiển gần đây. Nguồn cung cấp tài xế tăng lên và phí do các ứng dụng đưa ra tăng lên và hiện dao động trong khoảng từ 30% đến 39% số tiền tính cho khách hàng. Tất cả những điều này có nghĩa là người lái xe sẽ khó duy trì thu nhập của họ hơn.

Nguyễn Đình Vượng, nguyên công nhân một công ty thuộc da ở Hà Nội, quyết định trở về quê hương sau nhiều tháng chịu đựng công việc “lương cao, lương thấp” này. Anh làm việc khoảng 12 tiếng một ngày để kiếm được từ 300.000 đến 400.000 đồng. Với thu nhập này, anh ấy không còn lại bao nhiêu sau khi thanh toán các hóa đơn của mình.

“Các tài xế xe ôm ở Hà Nội phải làm ít nhất 12 tiếng mới đủ tiền trang trải cuộc sống,” anh nói. “Chi phí sinh hoạt ở Thanh Hóa quê tôi thấp hơn nên tôi chi tiêu ít hơn và không phải làm việc vất vả.”

Theo anh, nhiều cựu công nhân công nghiệp, những người bị sa thải do đơn hàng giảm, đang cố gắng hết sức để vượt qua, với hy vọng kinh tế phục hồi sẽ dẫn đến hoạt động kinh doanh được cải thiện và do đó, nhu cầu lao động cao hơn. 

TS Huỳnh Thanh Điền, chuyên gia kinh tế, đưa ra dự báo sát với kỳ vọng này. Ông dự đoán rằng thị trường lao động sẽ sớm lấy lại trạng thái ổn định và các tài xế xe ôm tạm thời sẽ sớm có thể quay trở lại với nghề nghiệp của họ.

Ông cũng cảnh báo, rằng không nên coi tài xế đối tác cho các ứng dụng gọi xe là mục tiêu nghề nghiệp lâu dài, vì công việc này không thể mang lại thu nhập ổn định trong thời gian dài. Thay vào đó, công việc tài xế đối tác chỉ nên được coi là một công việc tạm thời trong khi nền kinh tế đi theo nhịp điệu tự nhiên và đang trong tiến hành phục hồi.

Trong khi đó, những người này không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc lạc quan chịu đựng.

Ông Điền nói: “Nền kinh tế không thể ảm đạm mãi được. “Theo tôi biết từ bản tin, dự đoán tình hình sẽ trở nên tốt hơn vào năm 2024, vì vậy tôi sẽ cố gắng vượt qua và đợi đến lúc đó.”

Rn.A