Điều này đặt ra yêu cầu cần xây dựng nền công nghiệp tự chủ hơn nữa trong giai đoạn tiếp theo, hướng tới hình thành hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh.

Phát triển chưa cân đối

Ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) - đánh giá, công nghiệp hiện trở thành ngành đóng góp lớn nhất cho ngân sách nhà nước và đóng vai trò quan trọng trong phát triển của nền kinh tế. Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm công nghiệp chiếm tới hơn 90% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước; các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cung cấp khoảng 25,8% việc làm cho nền kinh tế và bình quân mỗi năm tạo thêm khoảng 300.000 việc làm. Về cơ cấu đã giảm dần tỷ trọng các ngành thâm dụng tài nguyên, các ngành công nghệ thấp, tăng dần tỷ trọng các ngành công nghệ trung bình và công nghệ cao.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp còn yếu về nội lực, phụ thuộc lớn vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. "Các doanh nghiệp trong nước vẫn chưa làm chủ và cạnh tranh được về công nghệ nguồn trong sản xuất, chưa có sản phẩm công nghiệp thương hiệu Việt Nam có hàm lượng công nghệ và giá trị cao. Do đó, đa số các doanh nghiệp Việt Nam chưa tham gia sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu"- ông Phạm Tuấn Anh nhấn mạnh và chia sẻ thêm rằng, ngành công nghiệp đang phát triển mất cân đối phụ thuộc quá nhiều vào khu vực FDI. Việc các doanh nghiệp phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu cũng khiến sản phẩm công nghiệp thiếu sự cạnh tranh, giá trị gia tăng không cao. Thời gian qua, việc chuyển đổi, chuyển dịch cơ cấu trong sản xuất công nghiệp chủ yếu đến từ khu vực các doanh nghiệp FDI chứ không phải các doanh nghiệp nội địa; chưa tận dụng được những lợi thế cạnh tranh của việc kết nối giữa khu vực kinh tế với các địa phương để tạo ra các chuỗi sản xuất công nghiệp.

Chia sẻ về những khó khăn nội tại của doanh nghiệp ngành công nghiệp, ông Đinh Quốc Thái- Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam - cho biết, mặc dù ngành thép đã có sản lượng năm khoảng 30 triệu tấn thành phẩm, nhưng đến 90% cung cấp cho nhu cầu xây dựng, kể cả thép xuất khẩu cũng chủ yếu phục vụ xây dựng.

"Bài toán ở đây không hẳn là vấn đề về năng lực sản xuất thép mà còn ở câu chuyện nhu cầu thép hợp kim, thép chế tạo phục vụ cho hộ tiêu dùng cuối cùng ở các ngành, lĩnh vực kinh tế có số lượng nhỏ (hàng nghìn tấn/năm) và phân chia ra các loại sản phẩm khoảng hàng trăm, hàng triệu khác nhau rất chi tiết, vì thế không tương thích với quy mô lớn của nhà máy thép, nhà máy luyện kim (sản lượng hàng trăm nghìn tấn cho đến hàng triệu tấn/năm)" - ông Thái nêu vấn đề.

Tập trung xây dựng các chuỗi sản xuất công nghiệp

Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra mục tiêu cơ cấu lại ngành công nghiệp, nâng cao trình độ công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi sang công nghệ số, đến năm 2025, tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 25% GDP, nâng cao tính tự chủ… Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu đó ngành công nghiệp còn nhiều việc phải làm.

Ông Nguyễn Hữu Tú - thành viên Hội đồng thành viên Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) cho rằng, tập đoàn đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giảm giá thành sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh, đa dạng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

"Từ nay đến năm 2025, Vinachem sẽ đầu tư trên 11.000 tỷ đồng để nâng cao năng lực khoa học - công nghệ, mở rộng thị trường, góp phần nâng cao tính tự chủ của các doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, để tạo sự phát triển mới, vững chắc hơn nữa trong thời gian tới, mong muốn, ngành được hỗ trợ về cơ chế, chính sách liên quan tới thuế, mặt bằng các khu công nghiệp, chính sách khoa học - công nghệ…"- ông Nguyễn Hữu Tú đề xuất.

Về ngành thép, ông Đinh Quốc Thái cho biết, Hiệp hội Thép Việt Nam cũng đã kiến nghị Bộ Công Thương sớm xây dựng Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, trong đó có các chính sách đặc thù để bảo đảm cho ngành phát triển nhanh, bền vững. Đồng thời, nhà nước tiếp tục đẩy mạnh chính sách phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ; khuyến khích các doanh nghiệp thuộc các ngành và lĩnh vực ưu tiên sử dụng thép sản xuất trong nước…

Để đẩy mạnh nền công nghiệp mang tính tự chủ, vững mạnh, theo Bộ Công Thương, trọng tâm thời gian tới ngành cần tiếp cận công nghệ sản xuất hiện đại, xây dựng những tập đoàn kinh tế đủ mạnh dẫn dắt các ngành công nghiệp và công nghiệp phụ trợ. "Song song với phát triển công nghiệp nền tảng, cần phát triển các ngành sản xuất nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp khác như: Công nghiệp hỗ trợ, cơ khí, hóa chất và công nghiệp vật liệu…" - ông Phạm Tuấn Anh nói.

Bộ Công Thương sẽ kiến nghị Chính phủ xây dựng những khu, cụm liên kết ngành quy mô lớn để thu hút đầu tư cũng như xây dựng chuỗi sản xuất công nghiệp. Đồng thời, bộ sẽ đề xuất chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các lĩnh vực công nghiệp để khắc phục những hạn chế, yếu kém, hỗ trợ về vốn, đào tạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ để hình thành một hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh trong tương lai.

Theo BCT