Tỷ phú Jack Ma về cơ bản đóng vai trò như một nhà sáng lập tiên phong và thúc đẩy hoạt động kinh doanh thương mại điện tử ở Trung Quốc khi thnahf lập Alibaba Group Holding Ltd và đưa nó lên vị trí hàng đầu trong khu vực tư nhân của đất nước tỷ dân. Nhưng cách đây vài tuần, vị doanh nhân nổi tiếng này đã đề cập đến một đối thủ ít được biết đến vì đã vượt xa đứa con tinh thần của mình và trở thành hình mẫu mới cho ngành công nghệ.

“Xin chúc mừng Pinduoduo (PDD) vì những quyết định, hành động và nỗ lực của họ trong những năm qua”, Jack Ma viết trên một diễn đàn nội bộ, thúc giục hơn 220.000 nhân viên của Alibaba “điều chỉnh hướng đi của mình”.

Từ con số 0 đến trở thành đối thủ tầm cỡ

Đối với những người bên ngoài Trung Quốc, ứng dụng Pinduoduo có thể ít được biết đến. Tuy nhiên, công ty mới nổi, có tên chính thức là PDD Holdings Inc, đã ngày càng nổi tiếng trong nhiều năm qua, giành được khách hàng trên thị trường thương mại điện tử trong nước với một loạt đổi mới. Đây cũng là công ty đứng sau ứng dụng mua sắm đình đám Temu ở Mỹ, ứng dụng này đã đi từ con số 0 trở thành đối thủ của Amazon.com Inc. và Walmart Inc. chỉ trong hơn một năm. Sau những bình luận của Jack Ma, giá trị thị trường của PDD lần đầu tiên đã vượt lên trên Alibaba, một sự thay đổi địa chấn đối với một ngành đã bị thống trị hơn một thập kỷ bởi công ty mà Jack Ma đã xây dựng.

Daniel Ives, giám đốc điều hành của Wedbush Securities cho biết: “Đây là thời điểm bước ngoặt đối với PDD, vượt qua Alibaba”. “PDD là công ty đi đầu về tư tưởng và đạt được thành công ở mọi phân khúc thị trường, trong khi Alibaba lại gặp phải một thất bại nhỏ”.

PDD chỉ mới hoạt động được 8 năm, bằng khoảng 1/3 thời gian Alibaba hoạt động. Ngay từ khi bắt đầu ở Thượng Hải, nhà sáng lập Colin Huang của PDD, đã muốn làm cho ngành bán lẻ trực tuyến mới nổi trở nên khác biệt với các dịch vụ truyền thống như Alibaba và Amazon bằng cách kết hợp các tính năng từ những công ty game mà ông đã điều hành trước đây. Người dùng mua sắm ở PDD có được món hời bằng cách săn lùng sản phẩm và sau đó nói với bạn bè của họ về những ưu đãi mà họ có thể cùng nhau đạt được. Khách hàng cũng có thể thu thập voucher chiết khấu bằng cách quay bánh xe roulette hoặc nuôi cá ảo trong ứng dụng. Ý tưởng của ông Huang là làm cho việc mua sắm trực tuyến trở nên thú vị và mang tính xã hội hơn so với những gì các đối thủ cạnh tranh mang lại.

“Một số công ty đã thử điều này trước đây, nhưng chưa ai thực sự có thể làm được”, ông Huang nói trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg News vào năm 2017, một trong những cuộc phỏng vấn đầu tiên của ông với truyền thông nước ngoài. “Chúng tôi cảm thấy mình có lợi thế cạnh tranh”.

Ông Huang từ chức giám đốc điều hành vào năm 2020 và PDD từ chối mời các giám đốc điều hành tham gia phỏng vấn về chuyện này. Trong một tuyên bố với Bloomberg, người phát ngôn của Temu cho biết các tính năng ứng dụng của nó được lấy cảm hứng từ những hoạt động mà mọi người tìm thấy trong trung tâm mua sắm hoặc hội chợ. Tuyên bố cho biết: “Ví dụ, các ưu đãi có giới hạn thời gian của chúng tôi tương tự như đợt giảm giá chớp nhoáng tại các cửa hàng thực tế, trong khi vòng quay giải thưởng và rút thăm may mắn của chúng tôi gợi nhớ đến các chương trình khuyến mãi của trung tâm mua sắm”. “Mục đích của chúng tôi là tái tạo những trải nghiệm ngoại tuyến quen thuộc này trong thế giới kỹ thuật số, bổ sung thêm yếu tố thú vị và quen thuộc cho hoạt động mua sắm trực tuyến”.

Thông qua Temu, người dùng ở hơn 40 quốc gia hiện đang được trải nghiệm các tính năng giống như game và mức giá thấp nhất của công ty. Tại Hoa Kỳ, ứng dụng này đã gây chú ý vào tháng 2 với quảng cáo Super Bowl “Mua sắm như một tỷ phú” - và nhanh chóng trở thành một trong những ứng dụng được tải xuống nhiều nhất ở quốc gia này. Temu.com là nhà bán lẻ đa danh mục phát triển nhanh nhất trong dịp Black Friday, với lưu lượng truy cập tăng 84%, so với 2% tại Amazon.com, theo công ty nghiên cứu SameWeb.

Tuy nhiên, việc này cũng có những ý kiến trái chiều. Khách hàng bị cuốn hút khi lướt qua ứng dụng để tìm những món hời rẻ đến mức khó tin, chẳng hạn như bàn chải đánh răng siêu âm với giá 3,28 USD hoặc tai nghe giống AirPod với giá 2,98 USD. Nhưng nếu không có hàng triệu đô la tiền trợ giá và tiếp thị, liệu mọi người có ở lại không? Wish.com, Groupon, Pets.com đã chi mạnh tay cho các khoản trợ giá chỉ để nhận ra rằng họ không thể chuyển đổi người dùng thành khách hàng trung thành.

“Temu có thể không thể đưa ra mức giá thấp hiện tại vô thời hạn, điều này có thể dẫn đến sự xói mòn đề xuất giá trị quan trọng của nó”, các nhà phân tích của Morgan Stanley, bao gồm cả Simeon Gutman, đã viết trong một báo cáo có tựa đề “Hiệu ứng Temu” gần đây. “Dữ liệu có thể cho thấy Temu đang 'thu hút' những người mua sắm mới mà không tạo ra sự gắn bó sau những lần thử nghiệm đầu tiên trên nền tảng".

PDD và Temu có rất nhiều người ủng hộ. Việc này chỉ ra rằng công ty mẹ đã chứng minh rằng họ có thể biến một lượng lớn người dùng thành khách hàng sinh lời.

PDD đang trên đà tăng thu nhập ròng khoảng 60% trong năm nay lên 51 tỷ nhân dân tệ (7,1 tỷ USD hay 33,24 tỷ RM) trên doanh thu 235 tỷ nhân dân tệ. Temu hiện đang lỗ hàng tỷ USD, nhưng nhiều nhà phân tích cho rằng nó sẽ mang lại lợi nhuận và trở thành một phần quan trọng trong hoạt động kinh doanh của công ty theo thời gian.

“Chúng tôi kỳ vọng công ty sẽ trở thành một thế lực được đánh giá cao trên toàn cầu trong những năm tới”, các nhà phân tích của Sanford C. Bernstein do Robin Zhu đứng đầu cho biết trong một báo cáo nghiên cứu vào tháng 8.

Những đổi mới đáng kể cho thương mại điện tử Trung Quốc

PDD cho biết họ đang mang lại những đổi mới đáng kể cho thương mại điện tử, bao gồm mua sắm tương tác giống như game và chuỗi cung ứng hiệu quả hơn, kết nối trực tiếp người tiêu dùng với các nhà máy với chi phí thấp hơn. “Mô hình "người tiêu dùng đến nhà sản xuất" (C2M) với Pinduoduo là nỗ lực tiên phong ở Trung Quốc. Với Temu, chúng tôi đang điều chỉnh mô hình này cho phù hợp với thị trường toàn cầu”, người phát ngôn của công ty cho biết trong tuyên bố của mình.

Cả ông Ma và ông Huang đều đại diện cho sự thay đổi thế hệ trong ngành công nghệ Trung Quốc. Jack Ma, 59 tuổi, đến các khách sạn khi còn là một cậu bé để học tiếng Anh từ người nước ngoài và bắt đầu công việc kinh doanh của mình khi Trung Quốc bắt đầu mở cửa nền kinh tế cho các doanh nghiệp tư nhân. Ông nảy ra ý tưởng thành lập Alibaba khi thử tìm kiếm bia trực tuyến và nhận ra rằng hầu như không tìm thấy gì bằng tiếng Trung Quốc.

Ông Huang, thần đồng toán học trẻ khi mới 16 tuổi, bắt đầu sự nghiệp của mình với những cơ hội toàn cầu. Ông theo học cao học tại Đại học Wisconsin, sau đó làm việc cho cả Microsoft Corp và Google. Khi thành lập PDD, ông đã nhận ra cơ hội giữa hai công ty hàng đầu của ngành công nghệ Trung Quốc – Alibaba và Tencent Holdings Ltd, gã khổng lồ về game và mạng xã hội. Ông nhận ra rằng Alibaba thực sự không thể làm tốt mảng xã hội và game, trong khi Tencent lại phải vật lộn với thương mại trực tuyến. “Hai công ty này không thực sự hiểu nhau”, ông Huang nói trong cuộc phỏng vấn năm 2017. “Họ không thực sự hiểu người kia kiếm tiền bằng cách nào”.

PDD đã phải trải qua rất nhiều trở ngại trên con đường đi đến thành công. Sau khi IPO trên Nasdaq vào năm 2018, cổ phiếu của công ty này đã giảm xuống dưới mức giá chào bán lần đầu ra công chúng trong bối cảnh lo ngại về lợi nhuận. Alibaba và các công ty thương mại điện tử khác bắt đầu bắt chước chiến lược của PDD. Ông Huang cũng từ chức chủ tịch vào năm 2021 sau khi giá trị tài sản ròng của ông tăng lên 45 tỷ USD, vào thời điểm chính phủ Trung Quốc bắt đầu quản lý chặt chẽ những gã khổng lồ công nghệ và các tỷ phú như Jack Ma.

Tuy nhiên, PDD đã tiến lên phía trước. Dưới thời CEO Chen Lei, công ty đã tăng doanh thu bằng cách mở rộng sang các thành phố nhỏ hơn của Trung Quốc và thị trường nước ngoài. Công ty đã có lợi nhuận hàng năm đầu tiên vào năm 2021 khi doanh thu đạt 94 tỷ nhân dân tệ, sau đó lợi nhuận tăng gấp 3 lần vào năm ngoái khi doanh thu tăng lên 131 tỷ nhân dân tệ.

Công ty tập trung vào việc thu hút người dùng ở các thành phố cấp ba và cấp bốn, vượt qua cuộc chiến gay gắt với những công ty đương nhiệm ở các đô thị giàu có hơn. Chiến lược đó đã được chứng minh là có hiệu quả khi nền kinh tế Trung Quốc phải chịu đựng nhiều năm bị phong tỏa vì Covid. Ban quản trị đã vượt qua những thời điểm thử thách đó bao gồm Chen, người cũng đã theo học tại Đại học Wisconsin; Zhao Jiazhen, người đồng sáng lập hiện là đồng CEO; và giám đốc điều hành Gu Pingping. Gu, một trong những phụ nữ cấp cao nhất trong lĩnh vực công nghệ Trung Quốc, được coi là kiến trúc sư cho chiến lược toàn cầu của Temu.

Pinduoduo tại Trung Quốc

PDD chắc chắn được hưởng lợi từ những khó khăn của Alibaba. Vào tháng 10 năm 2020, khi tỷ phú Jack Ma đã có bài phát biểu nổi tiếng chỉ trích các cơ quan quản lý Bắc Kinh về việc họ giám sát các ngành công nghiệp đổi mới như công nghệ. Ant Group Co và ngay sau đó là chính Alibaba dường như đã rơi vào một cuộc khủng hoảng đầy bất ngờ. Chính phủ cho rằng các công ty “nền tảng” đã lợi dụng sự thống trị của mình để hạn chế cạnh tranh và phạt Alibaba mức kỷ lục 2,8 tỷ USD vào năm 2021 sau một cuộc điều tra chống độc quyền.

Xiaoyan Wang, một nhà phân tích tại 86Research có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết những gã khổng lồ như Alibaba đã phải cẩn trọng hơn do sự chú ý của chính phủ – một lý do có lẽ khiến công ty dẫn đầu về thương mại điện tử này không thể bắt kịp chiến lược của PDD. Người này cho biết: “Việc giám sát chặt chẽ các quy định về công nghệ tập trung vào những lo ngại rằng các công ty Internet quá mạnh". “PDD phải đối mặt với ít áp lực hơn những gã khổng lồ công nghệ này”.

Jack Ma trở nên nổi tiếng trong nhiều thập kỷ không chỉ vì công ty mà còn vì hồ sơ công khai của ông. Trong khi Jack Ma xuất hiện tại Davos và các sự kiện cấp cao khác trên khắp thế giới, Colin Huang hầu như đứng ngoài cuộc. Trong các báo cáo thu nhập và thông cáo báo chí, PDD nhiều lần nhấn mạnh mong muốn giúp người dân ở nông thôn thoát nghèo, giúp nông dân đưa sản phẩm ra thị trường, đồng thời giải quyết các vấn đề về an ninh lương thực và khan hiếm.

PDD sẽ cần tất cả sự nhạy bén về chính trị của mình khi mở rộng trên toàn cầu. Về nhiều mặt, Temu giống với TikTok - một ứng dụng điện thoại thông minh được phát triển bởi công ty mẹ có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Tuy nhiên, trong khi các chính trị gia ở Washington đe dọa cấm TikTok thì PDD gần như hoàn toàn thoát khỏi sự giám sát. Điều đó có thể là do các video của TikTok được coi là có khả năng gây nguy hiểm trong việc ảnh hưởng đến trẻ em Mỹ, trong khi việc mua hàng giá rẻ lại ít mang âm hưởng chính trị. Hoặc có thể đơn giản là các chính trị gia ở Washington vẫn chưa chú ý đến mức độ phổ biến ngày càng tăng của dịch vụ từ PDD.

Temu đã tạo ra cơn sốt tải xuống trong năm nay với quảng cáo Super Bowl và hoạt động tiếp thị rầm rộ trên các nền tảng như Facebook. Ứng dụng này cũng gây nghiện một cách đáng sợ. Sau khi cài đặt phần mềm, bạn sẽ ngay lập tức có cơ hội giành được phiếu giảm giá trị giá $200 nếu bạn quay roulette - và mọi người đều giành được phần thưởng gì đó. Sau đó, bạn biết rằng phiếu giảm giá của mình sẽ được tăng lên $300 - nếu bạn mua hàng trong vòng 10 phút. Điều đó thúc đẩy việc tìm mua những sản phẩm mình chưa bao giờ nghĩ đến.

PDD đang phát triển một cách nhanh chóng

Dịch vụ di động này có 48,2 triệu người dùng trung bình hàng tháng ở Mỹ tính đến cuối tháng 10, chỉ kém 27% so với Amazon, theo Sensor Tower, công cụ theo dõi ứng dụng. Trang web của Temu đã thu hút khoảng 100 triệu khách truy cập trong tháng 11, trở thành trang web bán lẻ phổ biến thứ bảy ở Mỹ sau Amazon, eBay, Walmart và các trang khác, theo ước tính của SameWeb.

Temu đã nhanh chóng vượt qua một ứng dụng khác có nguồn gốc từ Trung Quốc là Shein. Doanh số bán hàng của hãng lần đầu tiên vượt qua dịch vụ thời trang nhanh vào tháng 5 tại Mỹ, đánh bại đối thủ khoảng 20%, theo Bloomberg Second Measure, chuyên phân tích các giao dịch thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ của người tiêu dùng. Kể từ đó, ứng dụng đã kéo dài vị trí dẫn đầu đó nhiều tháng và vào tháng 11 đã ghi nhận doanh số bán hàng được quan sát gần như gấp 3 lần của Shein trong nước.

Theo Zhu và các nhà phân tích khác của Bernstein, doanh thu của Temu trong quý 3 có thể tăng hơn 300% lên khoảng 1,8 tỷ USD. Họ ước tính Temu sẽ lỗ 3,65 tỷ USD trong năm nay với doanh thu 13 tỷ USD, nhưng hy vọng nó sẽ có lãi vào năm 2025 hoặc 2026.

Có những dấu hiệu cho thấy sự tăng trưởng của Temu có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn. Theo khảo sát của Morgan Stanley, khoảng 44% người mua sắm đang chi tiêu ít hơn trên nền tảng này trong khi chỉ 22% chi tiêu nhiều hơn, một dấu hiệu cho thấy nền tảng này đang thu hút những người mua sắm mới mua hàng mà không chuyển đổi họ thành khách hàng trung thành. Người mua hàng Temu chủ yếu là phụ nữ, người trẻ tuổi và người có thu nhập thấp. Theo công ty, hơn một nửa có thu nhập hàng năm dưới 50.000 USD và 58% người hơn 45 tuổi.

Tương lai của Temu vẫn chưa rõ ràng. Các chủng loại hàng hóa rất đa dạng. Tuy nhiên, khách hàng thường xuyên phàn nàn về chất lượng hàng hóa trên nền tảng và những sai sót trong quá trình giao hàng. Ngay cả người hâm mộ cũng cho rằng tính gây nghiện của ứng dụng này thật đáng lo ngại.

Temu phản đối bất kỳ sự so sánh nào với Wish.com, hiện tượng thương mại điện tử đã trở thành ứng dụng thương mại điện tử được tải xuống nhiều nhất trên thế giới vào năm 2018 khi nó đạt được những thỏa thuận tiếp thị với Los Angeles Lakers và các cầu thủ bóng đá World Cup - và sau đó chứng kiến doanh thu sụp giảm mạnh sau khi ngừng trợ giá. “Nền tảng và chuỗi cung ứng của chúng tôi khác biệt rõ rệt so với Wish.com”, công ty cho biết trong một tuyên bố của mình, đồng thời cho biết thêm rằng họ có thể cung cấp mức giá thấp một cách bền vững bằng cách cắt bỏ những bên trung gian giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng.