Mới đây, tại Hải phòng, Bộ Xây dựng và Ban Quản lý khu kinh tế Hải Phòng đã tổ chức Hội thảo về xử lý, tiêu thụ bã thải gyps của Nhà máy sản xuất phân bón DAP - Vinachem tại KCN Đình Vũ.

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng vụ Vật liệu Xây dựng – Bộ Xây dựng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng đã vào cuộc, xây dựng đến thời điểm hiện tại về cơ bản đã đầy đủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn kỹ thuật và định mức kinh tế kỹ thuật giúp đẩy mạnh việc xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao. Bao gồm 19 Tiêu chuẩn, 01 Quy chuẩn và 7 Chỉ dẫn kỹ thuật, 03 định mức kinh tế kỹ thuật.

Hiện nay lượng tro, xỉ nhiệt điện đã được xử lý, tiêu thụ đáng kể, năm sau cao hơn năm trước. Cụ thể tổng lượng tro xỉ được tiêu thụ trong năm 2022 đã tăng lên đáng kể, đạt hơn 16,68 triệu tấn, tương đương 105,7% tổng lượng phát thải trong năm. Tính đến cuối năm 2022, tổng lượng tro, xỉ nhiệt điện đã tiêu thụ cộng dồn qua các năm trên cả nước khoảng 65,08 triệu tấn, chiếm khoảng 55,8% tổng lượng phát thải từ trước tới nay.

Tuy nhiên lượng xử lý và tiêu thụ bã thải Gyps vẫn chưa được như kỳ vọng. Tốc độ tiêu thụ thạch cao PG còn chậm, chỉ có nhà máy DAP - VINACHEM (Đình Vũ, Hải Phòng) có dây chuyền xử lý bã thải thạch cao thành thạch cao PG do Công ty cổ phần Thạch cao Đình Vũ đầu tư với công suất thiết kế 750.000 tấn thạch cao PG/năm. Sản phẩm thạch cao PG của Công ty Thạch cao Đình Vũ đã được 25 nhà máy xi măng sử dụng. Năm 2022 nhà máy DAP1 tiêu thụ được 321.319 tấn bã thạch cao; nhà máy DAP Đức Giang – Lào Cai tiêu thụ được khoảng 300.000 tấn; nhà máy DAP2 Lào Cai bã thạch cao vẫn chưa tiêu thụ được, phải tích trữ toàn bộ tại bãi chứa.

Ước tính lượng tồn trữ bã thải thạch cao đến cuối năm 2022 khoảng 12,7 triệu tấn, trong đó: nhà máy DAP Đình Vũ tại Hải Phòng tồn trữ 4,45 triệu tấn; nhà máy DAP số 2 tại Lào Cai tồn trữ 2,6 triệu tấn; nhà máy DAP Đức Giang – tại Lào Cai tồn trữ khoảng 6 triệu tấn. Chính vì vậy việc đẩy mạnh xử lý, tiêu thụ bã thải Gyps đang là vấn đề cấp bách.

Trên thế giới bã GYPS phát thải từ các nhà máy hoá chất được tận dụng chế biến thành thạch cao phospho( PG) làm phụ gia xi măng và làm vật liệu san nền thay thế cho vật liệu khai thác từ thiên nhiên. Ở nước ta hiện nay mới sử dụng làm phụ gia điều chỉnh thời gian đông kết cho xi măng thay thế cho thạch cao thiên nhiên. Việc sử dụng thạch cao PG làm vật liệu san lấp, đắp nền đường thay thế vật liệu truyền thống vẫn đang ở giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm.

Đại diện tổng công ty xi măng Việt Nam-Vicem cho biết: hàng năm Vicem cung cấp ra thị trường khoảng 25 triệu tấn xi măng nên việc tận dụng nguồn thạch cao nhân tạo sản xuất trong nước thay thế thạch cao thiên nhiên truyền thống vẫn phải nhập khẩu sẽ mang lại lợi ích kinh tế, giảm chi phí giá thành , chủ động nguồn nguyên liệu cho sản xuất, đặc biệt là góp phần xử lý chất thải gây ô nhiễm.Năm 2023 Vicem sẽ sử dụng 350 nghìn tấn thạch cao nhân tạo trên tổng nhu cầu 820 nghìn tấn cho sản xuất xi măng. tổng công ty tiếp tục triển khai nghiên cứu, ứng dụng các giải pháp công nghệ nhằm tăng tỷ lệ sử dụng thạch cao nhân tạo thay thế thạch cao tự nhiên trong sản xuất.

Bã thải GYPS của DAP - VINACHEM tại KCN Đình Vũ - Hải Phòng

Theo Công ty cổ phần DAP – VINACHEM, khó khăn lớn nhất hiện nay là khâu tiêu thụ sản phẩm thạch cao sau chế biến. Phương án chế biến thạch cao PG làm vật liệu cốt nền hiện vẫn đang chờ cơ quan quản lý nhà nước ban hành tiêu chuẩn, hướng dẫn sử dụng đối với loại vật liệu mới này. Vì vậy đơn vị kiến nghị các cơ quan quản lý nhà nước sớm hoàn thiện bổ sung tiêu chuẩn, hướng dẫn về việc chế biến, sử dụng bã thạch cao PG làm vật liệu san nền.

Dự thảo về Chỉ dẫn kỹ thuật sử dụng thạch cao PG sắp được ban hành

Ông Nguyễn Quang Hiệp - Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng cho biết, Bộ Xây dựng đã ban hành tiêu chuẩn liên quan đến xử lý, sử dụng thạch cao PG làm VLXD như TCVN 11833:2017 - Thạch cao phốt pho làm phụ gia cho sản xuất xi măng; Bộ Xây dựng cũng triển khai các đề tài khoa học xử lý, sử dụng thạch cao PG làm nguyên liệu sản xuất tấm thạch cao thông thường và tấm thạch cao chịu nước, làm vật liệu san lấp, vật liệu đắp nền đường.

Về quy định pháp luật liên quan đến xử lý, sử dụng thạch cao PG, bã gyps sau khi được xử lý (trung hòa axit và loại bỏ tạp chất nguy hại) trở thành thạch cao PG là một loại chất thải rắn công nghiệp thông thường nên các quy định của pháp luật quy định cho chất thải rắn công nghiệp thông thường đều áp dụng được cho thạch cao PG.

Theo Điều 63, Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022, việc tái sử dụng, sử dụng trực tiếp, xử lý chất thải rắn công nghiệp thông thường có thể sử dụng tiêu chuẩn của một trong những nước thuộc nhóm các nước công nghiệp phát triển trong trường hợp Việt Nam chưa ban hành tiêu chuẩn.

Ông Nguyễn Quang Hiệp đánh giá, tiêu thụ thạch cao PG chỉ đạt gần 50% lượng phát thải trên toàn quốc, nguyên nhân do tốc độ tiêu thụ thạch cao PG còn chậm do các nhà máy sản xuất xi măng sử dụng nhiều nhất là 30% tổng lượng thạch cao trong xi măng, 70% còn lại vẫn là thạch cao tự nhiên.

Bên cạnh đó, chưa có nhiều nghiên cứu về ứng dụng của bã thạch cao cũng như các phương pháp xử lý để sử dụng một cách hiệu quả, hiện nay mới chỉ có một số hướng nghiên cứu sử dụng bã thải thạch cao để làm làm nền đường nhưng vẫn chưa có các chủ đầu tư sẵn sàng ứng dụng cho các dự án giao thông.

Được biết, Viện Vật liệu xây dựng - Bộ Xây dựng (VIBM) đã hoàn thiện dự thảo về Chỉ dẫn kỹ thuật sử dụng thạch cao PG làm lớp móng cho đường giao thông và làm vật liệu san lấp. Dự kiến sẽ ban hành trong một vài tháng tới.

Hiện cả nước có 30 nhà máy nhiệt điện đốt than, 03 nhà máy sản xuất phân bón DAP đang hoạt động. Lượng tro, xỉ phát thải từ các nhà máy nhiệt điện trên cả nước bình quân khoảng 16 triệu tấn, lượng bã thải Gyps khoảng 1,3 triệu tấn.

Đánh giá được tầm quan trọng của việc tái sử dụng các loại phế thải công nghiệp này, ngày 23/9/2014 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành QĐ số 1696/QĐ-TTg về một số giải pháp thực hiện xử lý tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng; Ngày 12/4/2017 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành QĐ số 452/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng; và gần đây nhất Thủ tướng đã ban hành Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/3/2021 về đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng.

Theo Nguyễn Duyên - BCT