Một nền kinh tế không tiền mặt là khi việc sử dụng tiền giấy, tiền xu cho các giao dịch không tồn tại. Thay vào đó, một nền kinh tế không tiền mặt yêu cầu tất cả các giao dịch phải được hoàn thành thông qua các kênh điện tử. Điều này bao gồm các giao dịch thông qua ghi nợ trực tiếp, thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, ví điện tử, mã QR và nhiều phương thức thanh toán ảo khác.

Nền kinh tế không tiền mặt tại châu Á - Thái Bình Dương

Trong những năm qua, nhiều quốc gia đã tập trung vào việc hướng tới một nền kinh tế không tiền mặt, với hy vọng loại bỏ các vấn đề như tiền giả. Một số quốc gia ở châu Á - Thái Bình Dương sớm áp dụng nền kinh tế không dùng tiền mặt như Trung Quốc, Ấn Độ, Singapore.

Trên thực tế, các giao dịch không dùng tiền mặt của Trung Quốc là một trong những giao dịch lớn nhất trên thế giới. Quốc gia này đã là quê hương của thị trường thanh toán di động lớn nhất, với tỷ lệ sử dụng 86% vào năm 2021. Một số nền tảng không dùng tiền mặt phổ biến nhất ở Trung Quốc bao gồm WeChat Pay và AliPay.

Trong khi đó ở Ấn Độ, sáng kiến phi tiền tệ hóa của chính phủ bắt đầu vào năm 2016, mở đường cho một nền kinh tế không dùng tiền mặt ở tiểu lục địa này. Chính phủ Ấn Độ cũng đã ra mắt Giao diện thanh toán hợp nhất (UPI), một hệ thống thanh toán tức thời do Tập đoàn thanh toán quốc gia Ấn Độ phát triển cũng như thúc đẩy sự phát triển của các công ty khởi nghiệp thanh toán điện tử.

Singapore và Malaysia cũng đã đưa ra nhiều sáng kiến để trở thành một nền kinh tế không dùng tiền mặt. Tỷ lệ chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt của Singapore cao nhất ở Đông Nam Á với 97%, dựa trên các phương thức thanh toán tại các điểm bán lẻ của Singapore vào năm 2022. Malaysia là quốc gia đứng thứ hai ở Đông Nam Á với tỷ lệ chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt cao nhất.

Thanh toán xuyên biên giới bằng ví điện tử

Thậm chí, thanh toán xuyên biên giới bằng ví điện tử đang bùng nổ nhờ công nghệ đơn giản hóa và đảm bảo quy trình ở Đông Nam Á. Người ta ước tính rằng số lượng người dùng ví điện tử trong khu vực dự kiến sẽ đạt 440 triệu vào năm 2025. Một nghiên cứu từ Juniper Research cũng cho thấy tổng giá trị giao dịch tiền di động ở các thị trường mới nổi sẽ đạt 2.000 tỷ USD vào năm 2027, tăng hơn 500 tỷ USD từ năm 2023.

Thanh toán xuyên biên giới bằng ví điện tử bùng nổ cũng tạo ra nhiều cơ hội hơn cho các doanh nghiệp (DN) cũng như các nhà cung cấp dịch vụ tài chính trong việc cung cấp nhiều sản phẩm và dịch vụ hơn. Mặc dù có những lo ngại về tính bảo mật của thanh toán xuyên biên giới thông qua ví điện tử ở Đông Nam Á, nhưng thị trường không có dấu hiệu chậm lại và dự kiến sẽ phát triển với nhiều tính năng thanh toán kỹ thuật số hơn trong tương lai.

Tình huống lạ tại Australia: nhiều người biểu tình, yêu cầu tiếp tục dùng tiền mặt

Thật thú vị, trong khi phần còn lại của thế giới đã chấp nhận các giao dịch và thanh toán không dùng tiền mặt, thì kịch bản lại khác ở Úc. Một số người Úc vẫn nhất quyết sử dụng tiền mặt. Trong một báo cáo của 7news, người Úc đang bỏ thẻ ghi nợ để phản đối một xã hội ngày càng không dùng tiền mặt. Thông tin cho biết những người biểu tình sẽ chỉ thanh toán bằng tiền xu hoặc tiền giấy khi mua hàng. Một số thậm chí thề sẽ từ bỏ việc mua hàng nếu bị từ chối cơ hội sử dụng tiền mặt.

Để thúc đẩy một nền kinh tế không dùng tiền mặt, 4 ngân hàng lớn ở Úc cũng đã bắt đầu thay đổi hoạt động của họ tại các ngân hàng theo hướng giao dịch không dùng tiền mặt. Bài viết trên The Daily Mail đã nhấn mạnh cách 3 trong số 4 ngân hàng lớn của Úc đang chuyển đổi một số chi nhánh sang không dùng tiền mặt. Ngân hàng Quốc gia Úc và Ngân hàng Commonwealth hiện gọi các địa điểm không dùng tiền mặt của họ là các “trung tâm chuyên gia”. ANZ gọi một cách không chính thức các điểm bán hàng không dùng tiền mặt của họ là “các chi nhánh kỹ thuật số”.

Khách hàng đến các ngân hàng này để rút và gửi tiền mặt sẽ được hướng dẫn đến các máy ATM. Thật không may, động thái này đã không diễn ra tốt đẹp đối với một số người Úc. Số liệu rút tiền từ Ngân hàng Dự trữ Úc (RBA) vào tháng 4/2023 cho thấy việc sử dụng tiền mặt vẫn đang tiếp diễn.

Theo TS. Michael Harrison, Giảng viên cao cấp về kinh tế và tài chính, Đại học (ĐH) East London và TS. Olubunmi Onafuwa, Giảng viên cao cấp về Luật, ĐH East London, đối với nhiều người, tiền mặt vẫn là vua. Họ thích sử dụng tiền mặt thay vì thanh toán bằng thẻ.

Đại dịch COVID-19 đã đẩy nhanh việc áp dụng thanh toán bằng thẻ, với khoảng 82% tất cả các giao dịch hiện liên quan đến thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ. Mặc dù vậy, những người sử dụng tiền mặt vẫn còn và điều này gây khó khăn cho việc chuyển đổi sang nền kinh tế không dùng tiền mặt.

Có một vài lý do tại sao một số cá nhân thích sử dụng tiền mặt trong các hoạt động hàng ngày của họ. Thứ nhất, đây là lựa chọn miễn phí đối với một số người vì sử dụng tiền mặt có thể là một công cụ lập ngân sách rất hiệu quả và một số người có thể chỉ thích dùng tiền mặt hơn.

Với những người khác, mối lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật cũng khiến họ miễn cưỡng sử dụng thẻ ghi nợ hoặc các hình thức giao dịch điện tử khác thay cho tiền mặt. Các nhóm như người già hoặc những người 'lao động nghèo' được quan tâm vì họ có thể gặp phải những rào cản đáng kể khi cố gắng tham gia vào nền kinh tế  số.

Tuy nhiên, thực tế là hầu hết các quốc gia đang hướng tới nền kinh tế không dùng tiền mặt. Cho dù xã hội có chấp thuận hay không, họ có thể sẽ phải gửi tất cả tiền mặt vào ngân hàng, để có thể thực hiện các giao dịch trong tương lai.

Lợi ích của nền kinh tế không dùng tiền mặt

Mặc dù có một số lo ngại về việc không dùng tiền mặt, chẳng hạn như lo ngại về an ninh mạng và hệ thống ngoại tuyến, nhưng hầu hết các quốc gia trên thế giới đang thực hiện các bước để đảm bảo cơ sở hạ tầng được bảo mật tốt.

Các ngân hàng và các nhà cung cấp dịch vụ tài chính cung cấp các giao dịch không dùng tiền mặt cũng đang thực hiện các sáng kiến để đảm bảo sản phẩm của họ luôn sẵn có và người tiêu dùng sẽ không gặp phải bất kỳ vấn đề nào về thanh toán.

Một số lý do tại sao các quốc gia đang hướng tới một nền kinh tế không dùng tiền mặt:

Tiện lợi: Thanh toán không dùng tiền mặt nói chung tiện lợi hơn nhiều so với sử dụng tiền mặt. Những đổi mới của fintech cũng đã cho phép thanh toán không dùng tiền mặt xuyên biên giới với tỷ giá hối đoái tốt hơn nhiều so với sử dụng tiền mặt.

Tỷ lệ tội phạm thấp hơn: Mang theo nhiều tiền mặt đi kèm với những lo ngại về an ninh. Không dùng tiền mặt có nghĩa là sẽ không có tiền hữu hình để đánh cắp, giúp giảm tình trạng tội phạm. Nếu một thiết bị bị đánh cắp, ngân hàng hoặc nhà cung cấp dịch vụ có thể được thông báo ngay lập tức.

Các tính năng bảo mật: Một số người dùng lo ngại về các vụ lừa đảo thanh toán hoặc bị tính phí mà không có sự cho phép của họ. Hầu như tất cả các ứng dụng và thiết bị thanh toán ngày nay đều có xác thực đa yếu tố, bao gồm cả xác minh sinh trắc học, để đảm bảo giao dịch an toàn.

Giảm nạn rửa tiền: Nạn rửa tiền sẽ có xảy ra hơn nếu xã hội không dùng tiền mặt vì việc theo dõi các khoản thanh toán và chi tiêu điện tử bằng các dấu vết số dễ dàng hơn nhiều.

Tiết kiệm thời gian: Sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian nhờ DN và người tiêu dùng được giải phóng khỏi việc phải quản lý tiền mặt. Chủ DN cũng sẽ không phải lo lắng về việc có quá nhiều tiền mặt được lưu trữ tại cơ sở của họ.

Theo ICTVN