Xu hướng dịch chuyển dịch các chuỗi cung ứng toàn cầu diễn ra mạnh mẽ đem lại nhiều cơ hội lẫn thách thức cho các doanh nghiệp Việt tham gia chuỗi cung ứng.

Thông tin theo ông Nguyễn Thắng Vượng - Vụ thị trường châu Âu - châu Mỹ, Bộ Công Thương - chia sẻ tại tọa đàm trực tuyến “Việt Nam - Địa điểm chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu: Cơ hội và thách thức” tổ chức mới đây.

Làn sóng các đầu tàu công nghệ dịch chuyển nhà máy về Việt Nam

Theo ông Vượng, thời gian qua xu hướng dịch chuyển dịch các chuỗi cung ứng toàn cầu diễn ra mạnh mẽ. Những ví dụ điển hình có thể kể ra như Tập đoàn Apple của Mỹ đã chuyển 11 nhà máy sản xuất các thiết bị nghe nhìn sang Việt Nam; Tập đoàn Intel mở rộng giai đoạn hai nhà máy kiểm định chip tại TP Hồ Chí Minh tổng trị giá 4 tỉ USD; Tập đoàn Lego của Đan Mạch đầu tư xây dựng nhà máy ở Bình Dương tổng vốn 1 tỉ USD; Tập đoàn Samsung đã dịch chuyển toàn bộ dây chuyền sản xuất điện thoại về Việt Nam và Ấn Độ. 60% sản lượng điện thoại thông minh của Samsung bán ra trên thế giới đang được sản xuất tại Việt Nam.

Trước đó, theo Reuters, trong 5 năm tính đến 2019, Trung Quốc là vị trí đắc địa của các nhà cung ứng cho Apple, chiếm từ 44 đến 47%. Song tỉ lệ giảm còn 41% năm 2020 và 36% năm 2021. Ngược lại, Việt Nam tăng từ 2,2% lên 3,7% trong cùng kỳ.

Dữ liệu cho thấy Apple và các đối tác đang nỗ lực đa dạng hóa thông qua đầu tư vào các nước không phải Trung Quốc, trong đó Việt Nam là một điểm sáng. Theo DigiTimes, Việt Nam có thể sản xuất 20% iPad và Apple Watch, 5% MacBook và 65% AirPods vào năm 2025.

Tháng 6/2023, Compal Electronics, nhà thầu sản xuất iPad và Apple Watch quan trọng, đã thuê đất ở Việt Nam để xây dựng nhà máy mới mở rộng công suất.

Hàng loạt tập đoàn lớn của Mỹ như Boeing, Google, Walmart gần đây cũng đã thông báo tìm kiếm mở rộng mạng lưới các nhà cung ứng và phát triển cơ sở sản xuất tại Việt Nam sau một thời gian dài nghiên cứu môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam.

Việc chuyển dịch các nhà máy sang Việt Nam đã tạo cơ hội đáng kể cho các doanh nghiệp của Việt Nam trong việc tiếp cận tốt hơn thị trường Tây Âu, cũng như tiếp nhận thêm nguồn FDI có xu hướng dịch chuyển vào khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức không nhỏ đối với doanh nghiệp Việt khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu của các tập đoàn khổng lồ.

Cần cơ chế hỗ trợ và chọn lọc doanh nghiệp

Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI) chia sẻ trên tờ Tiền Phong mới đây cho hay, cùng với việc Apple đã chuyển 11 nhà máy của các doanh nghiệp Đài Loan - Trung Quốc trong chuỗi cung ứng của hãng này sang Việt Nam, có nhiều tập đoàn lớn khác như Foxconn, Luxshare, Pegatron, Wistron cũng mở rộng cơ sở sản xuất sẵn có tại Việt Nam.

Theo bà Hương, những dòng vốn này liên tục tăng mạnh thời gian qua. Trong đó, lĩnh vực điện tử được các tập đoàn toàn cầu đặc biệt chú ý. Như việc Samsung xây dựng trung tâm nghiên cứu và phát triển lớn nhất của tập đoàn tại khu vực Đông Nam Á trị giá 220 triệu USD tại Hà Nội và cũng đang có kế hoạch tiếp tục mở rộng nhà máy tại Bắc Ninh, Thái Nguyên. Một nhà cung cấp linh kiện cho Samsung là Công ty Hansol Electronics Việt Nam (Hàn Quốc) mới đây cũng đã được UBND tỉnh Đồng Nai cấp giấy phép đầu tư cho 2 dự án với tổng vốn lên tới 100 triệu USD.

Đại diện VASI cũng cho rằng, để đón đầu các “đại bàng”, Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp Việt mạnh mẽ hơn nữa để doanh nghiệp có đủ năng lực tiếp nhận công nghệ, cũng như đủ lực cạnh tranh, giữ được thị trường trong nước. Cùng với đó, khi mở cửa cho doanh nghiệp FDI, cần tập trung cho việc chọn lọc công nghệ thượng nguồn, sản phẩm có tính cạnh tranh cao với những công nghệ đã có sẵn của doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp trong nước. Một yếu tố khác chính là các công nghệ vào Việt Nam phải là công nghệ không tiêu thụ nhiều năng lượng không tái tạo, gây hại môi trường đi kèm điều kiện quan trọng là phải cam kết phát triển bao nhiêu nhà cung ứng là doanh nghiệp Việt trong chuỗi với thời gian xác định cụ thể.

Ông Ngô Khải Hoàn - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp - cho biết, hiện nay doanh nghiệp Việt tham gia vào chuỗi cung ứng mới dừng ở khâu trung gian, có giá trị gia tăng thấp. Riêng các khâu cung cấp nguyên vật liệu chính cho ngành sản xuất chế biến chế tạo, dệt may, da giày hầu hết doanh nghiệp phải nhập khẩu.

Theo ông Hoàn, trước kia Việt Nam tận dụng được lợi thế nhân công giá rẻ nhưng hiện nay chi phí nhân công ngày càng tăng nên mất dần lợi thế này, đăc biệt nếu nhìn sang các nước như Ấn Độ, Philippines, Campuchia.

Ông Hoàn thông tin, hiện các nhà đầu tư nước ngoài (FDI) rất quan tâm việc khi đầu tư vào Việt Nam, khả năng cung ứng của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước ra sao. Vì vậy, để đón làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI, trong thời gian tới, Cục Công nghiệp sẽ tập trung các hoạt động như xây dựng chính sách, hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực cho doanh nghiệp cũng như tạo các chương trình kết nối cho doanh nghiệp trong nước và các tập đoàn như Samsung, Toyota...

“Nghị định 111/2015 về phát triển công nghiệp hỗ trợ có những chính sách ưu đãi cho ngành nhưng để phù hợp với tình hình mới, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ dự thảo sửa đổi Nghị định 111/2015 nhằm tạo điều kiện hơn nữa để các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ có bước tiến mạnh, được hưởng nhiều ưu đãi hơn, nâng cao năng lực, tăng tính cạnh tranh với đối thủ nước ngoài”, ông Hoàn cho hay.

T/h