Ngày 25/2/2025, Ukraine và Mỹ đã đạt được khung thỏa thuận hợp tác khai thác tài nguyên khoáng sản. Theo đó, hai bên sẽ cùng khai thác các nguồn tài nguyên này, với doanh thu được đưa vào một quỹ đầu tư chung do cả hai quốc gia quản lý. Hiện vẫn chưa rõ Mỹ sẽ nhận được bao nhiêu phần trăm lợi nhuận từ việc khai thác này, nhưng đây được xem là một bước đi chiến lược để Washington thu hồi hàng trăm tỷ USD đã hỗ trợ Kiev kể từ năm 2022.

Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định sự quan tâm đặc biệt của nước này đối với nguồn tài nguyên của Ukraine. Ông cho biết, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẵn sàng ký kết thỏa thuận nhằm đảm bảo nguồn tài chính cho công cuộc tái thiết đất nước sau xung đột. Đổi lại, Ukraine vẫn duy trì được mối quan hệ chiến lược với Mỹ - đối tác quan trọng nhất của họ trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng.

Theo dữ liệu từ Cục Nghiên cứu Địa chất và Khai khoáng Pháp (BRGM), Ukraine có hơn 100 loại tài nguyên khoáng sản, trong đó có nhiều khoáng sản chiến lược phục vụ công nghiệp năng lượng và công nghệ cao. Một số tài nguyên đáng chú ý bao gồm:

- Titanium: Ukraine là một trong 10 quốc gia có trữ lượng titanium lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 7% sản lượng toàn cầu. Kim loại này có đặc tính nhẹ, bền và chịu nhiệt tốt, được sử dụng rộng rãi trong ngành hàng không vũ trụ và quân sự.

- Lithium: Ukraine sở hữu trữ lượng lithium lớn nhất châu Âu, với khoảng 500.000 tấn, chiếm 3% tổng trữ lượng toàn cầu. Lithium là nguyên liệu chính cho pin xe điện và các thiết bị điện tử. Tuy nhiên, việc khai thác gặp khó khăn do yêu cầu vốn đầu tư lớn và công nghệ tinh luyện phức tạp.

- Đất hiếm: Bao gồm 17 nguyên tố kim loại quý hiếm được sử dụng trong công nghệ cao, từ điện thoại thông minh đến pin xe điện và tua-bin gió. Tuy nhiên, gần một nửa trữ lượng đất hiếm của Ukraine nằm trong vùng do Nga kiểm soát.

- Than chì: Là thành phần quan trọng trong sản xuất thép và pin, nhưng sản lượng khai thác của Ukraine vẫn còn thấp, chỉ chiếm 0,5% tổng nguồn cung toàn cầu.

- Nickel và Cobalt: Hai nguyên tố quan trọng cho sản xuất thép không gỉ, động cơ phản lực và pin sạc. Dù có trữ lượng, nhưng Ukraine chưa khai thác đáng kể hai loại khoáng sản này.

Mặc dù sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, Ukraine đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc khai thác và thương mại hóa tài nguyên của mình. Một trong những vấn đề lớn nhất là tình trạng chiến sự kéo dài, đặc biệt khi phần lớn trữ lượng tài nguyên nằm ở Donetsk và Lugansk, hai khu vực do Nga sáp nhập năm 2022.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng khai thác của Ukraine đã bị hư hại nghiêm trọng do xung đột. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), gần một nửa công suất phát điện của Ukraine đã bị phá hủy, trong khi ngành khai thác khoáng sản đòi hỏi nguồn năng lượng lớn để vận hành. Điều này khiến các công ty đầu tư vào lĩnh vực này đối mặt với nhiều rủi ro tài chính và kỹ thuật.

Ngoài ra, có những lo ngại rằng trữ lượng khoáng sản thực sự của Ukraine có thể bị phóng đại nhằm thu hút đầu tư từ Mỹ và phương Tây. Một số chuyên gia, bao gồm Javier Blas từ Bloomberg, cho rằng giá trị thực tế của các tài nguyên đất hiếm tại Ukraine không cao như các tuyên bố chính thức. Thậm chí, theo Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, Ukraine không được liệt kê trong danh sách các quốc gia có trữ lượng đất hiếm đáng kể.

Không chỉ Mỹ mà Nga cũng đang tìm cách tận dụng nguồn tài nguyên khoáng sản của Ukraine. Theo một số báo cáo, Moscow đã đề xuất hợp tác với Washington trong việc khai thác khoáng sản tại các khu vực do họ kiểm soát. Nếu điều này xảy ra, giá trị tài nguyên mà Ukraine có thể khai thác sẽ bị suy giảm đáng kể.

Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) cũng đặc biệt quan tâm đến nguồn khoáng sản của Ukraine, bởi nhiều kim loại quý trong danh mục của nước này đã được EU liệt vào danh sách 30 nguyên liệu thô chiến lược.

NQS