Lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (Small Modular Reactor - SMR) được thiết kế để chế tạo sẵn phần lớn hệ thống và bộ phận tại các nhà máy, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí xây dựng so với các nhà máy điện hạt nhân lớn truyền thống. Nhờ kích thước nhỏ, SMR cũng có thể lặp đặt ở những nơi không phù hợp vời lò phản ứng lớn, bao gồm cả vùng đô thị lẫn vùng xa xôi.

Thị trường vốn tài trợ cho SMR sôi động nhờ AI

Trong năm qua, các nhà phát triển SMR trên toàn cầu huy động được ít nhất 1,5 tỉ đô la Mỹ khi nhà đầu tư tận dụng mối quan tâm tăng vọt của các tập đoàn công nghệ đối với các thỏa thuận cung cấp điện sạch để đáp ứng nhu cầu vận hành các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI).

Các nhà phát triển cũng nhận được cam kết hỗ trợ hàng tỉ đô la từ các chính phủ trong bối cảnh thế giới chạy đua ra mắt các công nghệ mới được coi là quan trọng để thúc đẩy cuộc cách mạng AI.

Vòng gọi vốn lớn nhất trị giá 700 triệu đô la được X-energy, startup công nghệ hạt nhân của Mỹ chốt thành công trong tháng này. X-Energy cho biết, vốn mới sẽ được sử dụng để phát triển công nghệ SMR.

Tháng 10 năm ngoái, startup này cũng đã huy động thành công 500 triệu đô la từ một nhóm nhà đầu tư do Quỹ cam kết khí hậu của Amazon dẫn đầu.

Trong khi đó, hồi tháng 9 năm ngoái, startup Newcleo, một nhà phát triển SMR có trụ sở tại Paris (Pháp) đã huy động được 151 triệu đô la gọi vốn.

Hai startup phát triển SMR của Mỹ, Blue Energy và Last Energy cũng gọi vốn thành công, lần lượt 45 triệu đô la và 40 triệu đô la vào năm ngoái. Nano Nuclear Energy, một công ty phát triển SMR khác của Mỹ huy động được 134 triệu đô la vốn trong năm 2024.

Theo dữ liệu của Financial Times, ba nhà phát triển SMR đã niêm yết cổ phiếu tại New York là Oklo, NuScale và Nano Nuclear cũng huy động được hơn 700 triệu đô la thông qua việc bán cổ phiếu và các cơ chế huy động tài chính khác trong 12 tháng qua.

Theo dữ liệu của Hiệp hội hạt nhân thế giới (WNA), Westinghouse, Rolls-Royce, Holtec International, GE Hitachi và TerraPower (công ty thiết kế lò phản ứng hạt nhân do tỉ phú Bill Gates sáng lập) nằm trong những nhà đầu tư đã rót tiền vào khoảng 60 dự án SMR trên toàn cầu.

Việc Amazon đầu tư vào X-energy và việc Google ký thỏa thuận mua điện từ Kairos Power, nhà phát triển SMR có trụ sở ở bang California vào tháng 10 năm ngoái đã hâm nóng thị trường tài trợ vốn trở nên nguội lạnh từ năm 2023 do lãi suất và lạm phát cao.

Tâm lý cải thiện của nhà đầu tư đã thúc đẩy giá cổ phiếu của Oklo và NuScale tăng vọt. Tổng vốn hóa hai công ty này tăng lên gần 8 tỉ đô la sau các thỏa thuận huy động vốn thành công. Chuyển biến tích cực này đã khuyến khích một số vốn đầu tư mạo hiểm giai đoạn đầu, cung cấp nhiều lựa chọn hơn cho các nhà phát triển SMR.

Core Power, startup có trụ sở tại Anh, chuyên thiết kế lò phản ứng cho ngành vận tải biển, chia sẻ với Financial Times rằng, công ty sắp hoàn tất vòng gọi vốn 500 triệu đô la từ các nhà đầu tư chiến lược.

Holtec International, một trong bốn đơn vị được chính phủ Anh tài trợ 30 triệu bảng nhờ chiến thắng trong cuộc thi thiết kế SMR, đang xem xét các phương án huy động vốn để xây dựng nhà máy sản xuất SMR có trị giá 600 triệu bảng.

“Đã có sự thay đổi mạnh mẽ trên thị trường vốn dành cho các công ty như chúng tôi”, Clay Sell, CEO của X-energy nói và lưu ý, các thỏa thuận mua điện hạt nhân gần đây cho thấy, ngành công nghệ hiện đánh giá cao vai trò của hạt nhân trong việc cung cấp nguồn điện sạch và đáng tin cậy.

Nhu cầu điện tăng cao ở Mỹ một phần là do làn sóng triển khai các trung tâm dữ liệu AI đang khiến ngành công nghệ phải chi trả một phần chi phí vốn để triển khai năng lượng hạt nhân.

Năm ngoái, Microsoft đã ký hợp đồng mua điện có thời hạn 20 năm với công ty năng lượng Constellation Energy để hồi sinh nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island ở bang Pennsylvania. Nhà máy này đóng cửa vào năm 2019 vì các lý do kinh tế, chủ yếu do không thể cạnh tranh với các nguồn năng lượng rẻ hơn như khí đốt.

Đối với Microsoft, nhà máy sẽ cung cấp nguồn năng lượng không phát thải, giúp bảo đảm các cam kết khí hậu.

Nhiều lợi thế nhưng vẫn không ít rủi ro

Thế nhưng, chỉ có một số ít nhà máy điện hạt nhân đã đóng cửa ở Mỹ có cơ hội tái khởi động. Trong khi đó, việc xây dựng các lò phản ứng kích thước tiêu chuẩn được coi là rủi ro do gần đây, có nhiều dự án bị chậm trễ và chi phí vượt dự toán.

Thay vào đó, ngành công nghệ đang tập trung vào SMR, loại lò phản ứng hạt nhân tiên tiến mới có công suất 300MW trở xuống, chỉ bằng khoảng một phần ba kích thước của các cơ sở hạt nhân tiêu chuẩn.

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), SMR được thiết kế để chế tạo sẵn phần lớn hệ thống và bộ phận tại các nhà máy, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí xây dựng so với các nhà máy điện hạt nhân lớn truyền thống.

Nhờ kích thước nhỏ, SMR cũng có thể lặp đặt ở những nơi không phù hợp với lò phản ứng lớn, bao gồm cả vùng đô thị lẫn vùng xa xôi. SMR giúp tăng biên độ an toàn và giảm rủi ro phát tán phóng xạ.

Startup năng lượng hạt nhân Oklo, nơi Sam Altman CEO của Open AI làm chủ tịch, đã ký một thỏa thuận không ràng buộc với Switch, một công ty điều hành trung tâm dữ liệu tư nhân lớn, để xây dựng các lò phản ứng có tổng công suất lên tới 12 GW, đủ cung cấp điện cho tất cả 7,6 triệu hộ gia đình ở bang New York.

Meta, công ty mẹ của Facebook đang đánh giá các đề xuất từ ​​các nhà phát triển SMR cho một gói thầu cung cấp công suất lên tới 4 GW để hỗ trợ triển khai trung tâm dữ liệu vào đầu thập niên 2030.

Tuy nhiên, giới phân tích cảnh báo, các nhà phát triển SMR vẫn đối mặt với rủi ro về kỹ thuật, quy định quản lý và thậm chí là rủi ro về tài chính dù tâm lý nhà đầu tư đã cải thiện.

NuScale là nhà phát triển SMR duy nhất ở Mỹ có thiết kế được Ủy ban quản lý hạt nhân Mỹ (NRC) phê duyệt.

TerraPower đã nộp đơn xin giấy phép xây dựng lên NRC vào năm ngoái để chuẩn bị xây dựng nhà máy vận hành SMR tại một địa điểm ở bang Wyoming. Tuy nhiên, hầu hết các nhà phát triển SMR khác vẫn chưa bắt đầu quy trình này.

Để yên tâm về mặt tài chính, các nhà phát triển muốn các công ty công nghệ ký kết hợp đồng mua điện ràng buộc trong nhiều năm, thay vì các bản ghi nhớ không ràng buộc.

“Để triển khai nhiều dự án SMR đã được công bố hơn, chúng ta cần chứng kiến các thỏa thuận mua điện ràng buộc, thay vì các biên bản ghi nhớ”,  Marc Bianchi, nhà phân tích của ngân hàng đầu tư TD Cowen nói.

Các nhà đầu tư cho biết, nguồn tài trợ của chính phủ cực kỳ quan trọng đối với các nhà phát triển SMR do những rủi ro liên quan đến công nghệ mới và lịch sử chậm trễ tiến độ cũng như vượt ngân sách dự toán gây ảnh hưởng đến các dự án hạt nhân.

“Chúng ta cần tiền của chính quyền liên bang”, Caroline Golin, giám đốc phát triển thị trường năng lượng của Google, phát biểu tại một hội nghị của Viện Năng lượng hạt nhân ở New York vào tuần trước.

Tại Mỹ, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã khởi động ngành công nghiệp SMR bằng cách cam kết tài trợ hàng tỉ đô la cho X-energy, TerraPower và các nhà phát triển khác. Đạo luật giảm lạm phát (IRA) do ông Biden ký ban hành cũng cung cấp khoản tín dụng thuế sản xuất lên tới 50 % để hỗ trợ việc triển khai SMR.

Tuy nhiên, Tổng thống Donlad Trump muốn bãi bỏ IRA và đã đóng băng hàng tỉ đô la tiền cho vay của liên bang dành cho lĩnh vực năng lượng sạch.

Hy vọng của ngành công nghiệp SMR giờ đặt đặt vào tân Bộ trưởng Năng lượng Mỹ, Chris Wright là những người ủng hộ mạnh mẽ năng lượng hạt nhân. Ông từng ngồi ghế hội đồng quản trị của Oko đến khi được bổ nhiệm chức bộ trưởng. Ngoài ra, đảng Cộng hòa cầm quyền cũng ủng hộ năng lượng hạt nhân.

Theo SGT