Tại buổi họp do Mô hình Toàn cảnh Kinh tế Tư nhân Việt Nam (ViPEL) tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 29/9, ông Phạm Quốc Long, Phó Tổng Giám đốc Gemadept, cho biết đã đến lúc thành lập một Trung tâm Hàng hải Quốc tế tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh (sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu vào tháng 7).

Ông Long lưu ý rằng 60% thương mại hàng hải toàn cầu đi qua châu Á và 30% qua Biển Đông, trong khi các cảng biển của Việt Nam hiện đang xử lý khoảng 800 triệu tấn hàng hóa mỗi năm, dẫn đầu khu vực về tốc độ tăng trưởng.

“Việt Nam đang thiệt hại khoảng 1 tỷ USD mỗi năm do hệ thống cảng biển phân mảnh và phí xử lý thấp. Nếu chúng ta kết nối một trung tâm hàng hải với một khu thương mại tự do (FTZ), một trung tâm tài chính và các dịch vụ ven biển, chúng ta có thể trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông nói.

Dự án ước tính sẽ cần khoảng 10 tỷ đô la trong 5-10 năm tới, được huy động thông qua hình thức đối tác công tư.

Nguồn vốn sẽ được phân bổ để phát triển cầu cảng, bãi container, kho lạnh, cơ sở hậu cần sửa chữa tàu biển và các dịch vụ hỗ trợ trong Khu Thương mại Tự do (FTZ) và trung tâm tài chính.

Ông Long ước tính khi đi vào hoạt động hoàn toàn, trung tâm có thể tạo ra hơn 20.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Ông Trần Trí Dũng, Phó Tổng Giám đốc Cảng Quốc tế Mỹ Thủy, nhấn mạnh rằng thời điểm hiện tại là "thời điểm tốt nhất", khi Việt Nam vừa đăng cai Đại hội Thế giới của Liên đoàn Giao nhận Vận tải Quốc tế.

“Trung tâm hàng hải phải đi kèm với hệ thống dữ liệu logistics quốc gia tích hợp vận tải, xuất nhập khẩu và thanh toán”, ông Dũng nói.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tư nhân, đánh giá cao các đề xuất và cho biết chúng sẽ là nền tảng để Ủy ban hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, chuẩn bị cho phiên thảo luận chính sách vào ngày 10 tháng 10 với sự tham gia của các doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

“Các đề xuất về hàng hải, logistics, khu công nghiệp, hay năng lượng cần được xây dựng thành chiến lược cụ thể, với các bước đi rõ ràng trong ngắn hạn và dài hạn”, bà Thủy nói.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Bình, Tổng giám đốc Gemadept, cho rằng: “Đừng chờ đợi một cơ chế hoàn hảo. Chúng ta cần hành động, đồng thời tinh chỉnh trong quá trình thực hiện, loại bỏ sự cạnh tranh manh mún trong khu vực tư nhân để thúc đẩy sự hợp tác chặt chẽ hơn”.

Theo ông Bình, việc triển khai Hệ thống Cộng đồng Cảng (PCS), một nền tảng dữ liệu dùng chung cho các cảng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý, sẽ đặt nền móng cho mô hình cảng mở, mở đường cho một trung tâm đẳng cấp quốc tế.

Ngoài cảng biển, ông Long cũng nhấn mạnh tiềm năng chưa được khai thác của vận tải đường thủy nội địa, có thể giúp giảm chi phí logistics hiện đang chiếm 16-17% GDP.

“Một sà lan 200-300 TEU có thể thay thế hàng trăm xe container. Tuy nhiên, đầu tư vào đường thủy chỉ chiếm 2% ngân sách của ngành vận tải, khiến nhiều điểm nghẽn chưa được giải quyết”, ông giải thích.

Từ góc độ tư vấn, các chuyên gia đều thống nhất rằng khu vực Cái Mép - Cần Giờ là vị trí khả thi nhất cho trung tâm hàng hải.

Khu vực này hiện đang xử lý 30% lượng hàng hóa của cả nước, bao gồm hơn 70% container, và có thể đạt 50 triệu TEU nếu 23 km cầu cảng được khai thác tối đa. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhấn mạnh rằng vẫn còn thiếu một cơ sở cung cấp nhiên liệu và một cơ chế quản trị chuyên biệt.

ViPEL là một trong bốn nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao cho Ban IV, bao gồm bốn ủy ban phụ trách toàn diện các lĩnh vực kinh tế trọng điểm. Trong đó, Ủy ban II phụ trách các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, cảng biển, logistics và năng lượng mới. Năm 2025, ViPEL được giao xây dựng danh mục các dự án trọng điểm theo cơ chế đồng sáng tạo công - tư, bao gồm 20 dự án quốc gia, 200 dự án cấp tỉnh và 2.000 dự án sạt lở đất, là hình mẫu cho tinh thần hợp tác, chia sẻ trách nhiệm.

Tttbđt