Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã có những biện pháp phát triển Hệ thống thâm canh lúa cải tiến (SRI) với các biện pháp canh tác hữu cơ, ít phát thải, mang lại lợi ích rõ ràng so với các phương pháp truyền thống.

Bà Lưu Thị Hằng, Trưởng phòng Sản xuất và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội trao đổi với phóng viên về việc áp dụng SRI.

Hà Nội đã áp dụng mô hình SRI thay thế cho phương pháp trồng lúa truyền thống như thế nào?

Trồng lúa theo phương pháp truyền thống sử dụng nhiều nước và giữ cho cánh đồng luôn ngập nước, phụ thuộc nhiều vào phân bón hóa học, dẫn đến lượng khí thải nhà kính cao hơn.

Việc sử dụng quá nhiều phân đạm và thuốc trừ sâu đã làm ô nhiễm nguồn đất và nước, khiến cây lúa dễ bị sâu bệnh hơn. Ngược lại, mô hình SRI cải tiến áp dụng khoảng cách rộng hơn, gieo mạ non, kiểm soát nước tốt hơn, làm cỏ và bón phân hữu cơ. Những biện pháp này giúp giảm chi phí, tăng năng suất, cải thiện chất lượng hạt gạo và giảm tác động đến môi trường.

Đến nay, Hà Nội đã triển khai mô hình này ở quy mô nào?

Hà Nội có khoảng 150.000 ha ruộng lúa, trong đó 80% áp dụng SRI ở các mức độ khác nhau. Khoảng 12% áp dụng đầy đủ năm nguyên tắc kỹ thuật, trong khi 68% áp dụng một số biện pháp kỹ thuật.

Năm 2025, cơ quan chúng tôi và chính quyền địa phương đã triển khai máy cấy kết hợp với kỹ thuật SRI cho sản xuất lúa hữu cơ, ít phát thải. Chương trình thí điểm vụ xuân tại các huyện Mê Linh và Mỹ Đức đã cho thấy kết quả khả quan. Nông dân được cung cấp phân bón hữu cơ và tập huấn kỹ thuật quản lý cây trồng theo từng giai đoạn sinh trưởng.

Nông dân được hướng dẫn cụ thể như thế nào khi tham gia mô hình?

Thay đổi lớn nhất nằm ở thói quen canh tác. Nông dân hiện chỉ sử dụng khoảng 0,8 kg hạt giống trên 360 mét vuông đất, thay vì 1,2 kg như trước. Khoảng cách trồng rộng hơn giúp tiết kiệm hạt giống, cho phép đẻ nhánh khỏe hơn và cây cứng cáp hơn.

Họ được hướng dẫn thay thế phân bón hóa học bằng phân bón hữu cơ sinh học, quản lý nước cẩn thận ở từng giai đoạn và giảm thiểu sử dụng thuốc trừ sâu. Máy cấy giúp giảm công lao động, đảm bảo cây trồng đồng đều và nâng cao hiệu quả tổng thể.

Với những biện pháp mới này, kết quả đạt được là gì?

Đánh giá đồng ruộng cho thấy áp lực sâu bệnh thấp hơn. Nông dân tiết kiệm được 40%-50% chi phí giống, trong khi nhu cầu tưới tiêu giảm hai đến ba lần mỗi vụ, tương đương 500–1.000 mét khối/ha.

Cây lúa khỏe mạnh hơn, ít bị đổ ngã, chống chịu tốt hơn trong điều kiện khắc nghiệt và ít cần thuốc trừ sâu hơn. Năng suất lúa tăng 10%-12% so với phương pháp truyền thống, tăng 0,64-0,78 tấn/ha. Hiệu quả kinh tế tăng 19,8-25,6 triệu đồng/ha (khoảng 750-969 đô la Mỹ).

Gạo sản xuất theo SRI đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Mô hình này cũng giúp giảm phát thải CH₄, N₂O và CO₂, hỗ trợ mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Chính phủ vào năm 2050.

Áp dụng SRI kết hợp với các biện pháp canh tác hữu cơ và phát thải thấp tạo cơ hội cho nông dân tham gia thị trường carbon toàn cầu. Việc hạch toán tín chỉ carbon hợp lý có thể mang lại thu nhập bổ sung, cơ hội tái đầu tư và nâng cao giá trị thương hiệu gạo Việt Nam.

Bà cho biết thêm về những khó khăn còn tồn tại trong quá trình thực hiện?

Thách thức chính là thay đổi thói quen canh tác. Vì SRI còn mới mẻ, ban đầu nhiều nông dân còn hoài nghi và chưa muốn áp dụng.

Mô hình này cũng đòi hỏi kiểm soát nước nghiêm ngặt, điều này rất khó khăn ở những vùng trũng thấp thường xuyên bị ngập úng, làm giảm hiệu quả. Do đó, việc triển khai phải linh hoạt và phù hợp với điều kiện địa phương.

Cần có những giải pháp nào để mở rộng SRI và thúc đẩy cơ giới hóa, đặc biệt là trong khâu cấy giống?

Ngày 4 tháng 7 năm 2023, Hội đồng Nhân dân Thành phố Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 08/2023/NQ-HĐND với các chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp. Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030, 90% diện tích lúa ứng dụng SRI, trong đó 15%-20% diện tích lúa áp dụng đầy đủ các nguyên tắc. Đây là bước đi then chốt hướng tới nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế - xã hội hai con số của Hà Nội.

Để đạt được mục tiêu này, cần tăng cường truyền thông về lợi ích của SRI để nông dân thấy rõ hiệu quả của nó. Các khóa đào tạo cần tiếp tục cung cấp hướng dẫn chi tiết từ khâu cấy đến chăm sóc cây trồng. Cơ giới hóa, đặc biệt là thông qua máy cấy, cần được mở rộng để giảm chi phí lao động và nâng cao hiệu quả.

Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng hướng tới việc thúc đẩy sản xuất hữu cơ kết hợp với SRI, từng bước hình thành vùng nguyên liệu ổn định và xây dựng thương hiệu “gạo sạch Hà Nội”.

Cảm ơn bà đã dành thời gian!

Tttbđt tbHn