Mỹ, châu Âu và Nhật Bản đã đáp trả rất nhanh chóng các hành động quân sự của Nga tại Ukraine bằng các biện pháp trừng phạt nhắm vào khoảng 80% tài sản trong lĩnh vực ngân hàng của Nga khi đưa ra lựa chọn đóng băng quốc gia này ra khỏi mạng lưới thanh toán quốc tế quan trọng.

Các biện pháp này đi kèm với lệnh cấm của một số quốc gia đối với việc xuất khẩu hàng hóa công nghệ cao và hàng hóa lưỡng dụng(các loại hàng hóa, vật tư, trang thiết bị và dịch vụ có thể sử dụng cho quốc phòng và kinh tế xã hội thông thường). Các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ sẽ hạn chế sâu rộng lên các sản phẩm được sản xuất bằng công nghệ của Mỹ, tương tự như các hành động năm 2020 của Washington chống lại Huawei Technologies của Trung Quốc.

Tổng thống Mỹ Joe Biden nói rằng các biện pháp tài chính "sẽ hạn chế khả năng kinh doanh bằng đô la, euro, bảng Anh và yên của Nga để trở thành một phần của nền kinh tế toàn cầu."

Tuy nhiên, Matxcơva hiện đang nắm giữ lượng dự trữ ngoại hối lớn, đặt ra câu hỏi liệu các biện pháp trừng phạt nào tiếp theo để các đồng minh phương Tây sử dụng - bao gồm lựa chọn loại trừ Nga khỏi mạng lưới SWIFT (Hiệp hội viễn thông liên ngân hàng và tài chính quốc tế), một bước đi mà Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire hôm thứ Sáu gọi là “vũ khí hạt nhân tài chính".

Yasuo Sugeno thuộc Trung tâm Nghiên cứu London của Viện nghiên cứu Daiwa cho biết: “Vẫn còn nhiều chỗ để thắt chặt các biện pháp trừng phạt hơn nữa”.

Ngân hàng VTB, ngân hàng lớn thứ hai của Nga, là một trong năm tổ chức tài chính bị Mỹ nhắm tới

Các biện pháp trừng phạt tài chính của Mỹ nhằm vào 5 tổ chức tài chính Nga, bao gồm Sberbank - ngân hàng lớn nhất của Nga, với hơn 100 triệu khách hàng - và ngân hàng VTB đứng thứ 2, một nguồn tài trợ chính cho lĩnh vực công nghiệp-quân sự Nga.

Trong khi các ngân hàng sẽ là mục tiêu và biện pháp mà Nhật bản sẽ đóng băng và yêu cầu phê duyệt trước khi tiến hành các hoạt động kinh doanh bao gồm: VEB – ngân hàng phát triển nhà nước Nga, ngân hàng Promsvyazbank – nguồn cung vốn cho lĩnh vực quốc phòng của Nga và Ngân hàng Rossiya. Anh cũng tương tự Mỹ sẽ có kế hoạch với cả các ngân hàng lớn của Nga.

Theo Bộ Tài chính Mỹ, các ngân hàng Nga thực hiện khoảng 46 tỷ USD giao dịch ngoại hối mỗi ngày, với 80% bằng USD. Sberbank và VTB sẽ phải đối mặt với các giới hạn nghiêm ngặt về khả năng xử lý các khoản thanh toán bằng đô la. Họ sẽ không còn có thể thanh toán các giao dịch bằng đồng đô la với các tổ chức châu Âu và Nhật Bản thông qua các ngân hàng Mỹ.

Nga sẽ cần tìm những con đường khác để thanh toán thương mại. Các hạn chế sẽ thúc đẩy Sberbank và các ngân hàng khác "chuyển sang kinh doanh với các ngân hàng khu vực nhỏ hơn không bị các lệnh trừng phạt", đại diện của một ngân hàng hàng đầu Nhật Bản cho biết.

Mục tiêu là hạn chế quyền tiếp cận của các cá nhân và doanh nghiệp đối với các loại tiền tệ khác, gây áp lực lên đồng rúp và lần lượt là nền kinh tế Nga. Đồng tiền yếu hơn khiến nhập khẩu đắt hơn, làm tăng tốc độ lạm phát, vốn đã ở mức cao nhất là 8% ở Nga. Đồng rúp vào thứ Năm đã chạm mức thấp nhất mọi thời đại so với đồng đô la.

Trong khi đó, các biện pháp trừng phạt thương mại của Washington tập trung vào các lĩnh vực quốc phòng, hàng không vũ trụ và hàng hải. Việc xuất khẩu các sản phẩm như chất bán dẫn, thiết bị viễn thông và điện tử hàng không, cảm biến và laser sẽ được yêu cầu phê duyệt.

Các biện pháp kiểm soát thương mại của Hoa Kỳ mang tính chất ngoài lãnh thổ, thường áp dụng cho các giao dịch giữa các quốc gia khác nếu các sản phẩm được đề cập có chứa hơn 25% hàm lượng Mỹ tính theo giá trị.

Các biện pháp trừng phạt này, mà theo Tổng thống Biden nói là được thiết kế để "tối đa hóa tác động lâu dài đối với Nga và giảm thiểu tác động đối với Hoa Kỳ và các đồng minh" bao gồm một loạt các ngoại lệ. Ví dụ, xuất khẩu cho các công ty con của Nga của các công ty Mỹ, châu Âu hoặc Nhật Bản, có thể được phép trên cơ sở cá nhân.

Nhật Bản cũng đưa ra các biện pháp tương tự vào thứ Sáu, yêu cầu sự chấp thuận của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp đối với việc xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao sang Nga. Vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng về phạm vi của các lệnh trừng phạt, mà chi tiết sẽ được đưa ra khi các quy tắc liên quan được sửa đổi vào tháng Ba. Một đại diện của Bộ cho biết, các hạn chế này không nhằm mục đích bao gồm các sản phẩm bao gồm chip không thể dễ dàng tháo gỡ, chẳng hạn như ô tô hoặc điện thoại thông minh.

Mỹ, châu Âu và Nhật Bản vẫn còn cơ hội để hành động thêm. Lệnh trừng phạt của Nhật Bản không nhắm vào Sberbank hay VTB, trong khi các ngân hàng nhỏ hơn vẫn nằm ngoài phạm vi trừng phạt của Mỹ. Liên quan đến lệnh cấm SWIFT tiềm năng, một số quốc gia châu Âu có bảo lưu, nhưng Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire cho biết tất cả các lựa chọn đều đang “nằm sẵn trên bàn”.

"Các bước tiếp theo là có thể, nhưng tác động của chúng phải được xem xét", Bộ trưởng Tài chính Đức Christian Lindner nói với các phóng viên hôm thứ Sáu.

Nhưng Nga vẫn có những cách để giảm thiểu tác động của các lệnh trừng phạt. Ngân hàng trung ương của tuyên bố hôm thứ Năm rằng họ sẽ can thiệp vào thị trường ngoại hối để kiểm tra sự sụt giảm của đồng rúp, và đồng tiền này đã phục hồi ngay vào ngày thứ Sáu.

Dự trữ quốc tế của Nga - dự trữ ngoại hối cộng với vàng - ở mức 630,6 tỷ USD vào cuối năm 2021, tăng khoảng 60% so với năm 2014, khi nước này bị trừng phạt vì sáp nhập Crimea. Con số này tương đương với gần hai năm nhập khẩu.

Nga đang tiến hành giao dịch bằng đô la ít hơn. Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Hoa Kỳ, tỷ lệ giao dịch của họ với các quốc gia khác trong nhóm BRICS - Brazil, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi - được lập hóa đơn bằng đô la đã giảm từ khoảng 95% vào năm 2013 xuống còn 10% vào năm 2020.

Hiệu quả của các biện pháp trừng phạt thương mại của Washington sẽ phụ thuộc phần lớn vào việc Trung Quốc có chơi theo hay không. Điều khoản mở rộng các biện pháp trừng phạt đối với các sản phẩm được sản xuất bằng công nghệ Mỹ dường như đã được Bắc Kinh lưu ý đến, vì Nhật Bản và châu Âu được miễn trừ. Có nhiều quan điểm trái chiều về việc liệu các công ty Trung Quốc có bỏ qua quy định này và tạo kẽ hở cho các mặt hàng xuất khẩu bị cấm tiếp tục chảy sang Nga hay không.

Theo Nikkei