Hơn ba thập niên qua, ông Trương Viết Dũng vẫn bền bỉ thắp sáng những chiếc đèn Trung thu thủ công, không chỉ để lưu giữ ký ức tuổi thơ, mà còn để giữ lại một phần hồn văn hóa Việt giữa thời hiện đại.

Từ chiến trường trở về, thắp sáng ký ức tuổi thơ

Cứ mỗi độ trăng Rằm tháng Tám, khi khắp phố phường ngập tràn sắc màu Trung thu, ở một góc nhỏ trên con đường Lý Tự Trọng (phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh), vẫn vang lên những âm thanh quen thuộc: tiếng kéo cắt giấy soàn soạt, tiếng nan tre gõ lách tách. Trong căn gác nhỏ ấy, ông Trương Viết Dũng, người lính già từng đi qua khói lửa Quảng Trị vẫn cần mẫn vót tre, uốn khung, dán giấy. Ở tuổi 75, đôi tay ông run nhẹ nhưng ánh mắt vẫn rạng ngời như ánh trăng ngoài hiên. Căn phòng nhỏ rực rỡ sắc đỏ, vàng, xanh… như một “góc tuổi thơ” còn sót lại giữa lòng phố thị ồn ào.

Trước khi bén duyên với nghề, ông từng là lính, mang trên mình di chứng chiến tranh sau một trận bom năm 1973. Hòa bình lập lại, ông phục viên, sau đó làm lái xe cho Công ty Xây dựng 4 Hà Tĩnh, đến năm 1990 nghỉ hưu mất sức. Cũng từ đó, duyên nợ với tre nứa và giấy bóng đưa ông về với nghề làm đèn Trung thu.

“Ngày xưa, lũ trẻ trong làng mong Trung thu lắm. Chỉ cần chiếc đèn ông sao giấy học trò thôi mà vui cả đêm. Giờ đồ chơi điện tử nhiều quá, nghề này gần như mất. Tôi làm không phải để mưu sinh, mà để con cháu sau này còn biết đến nét đẹp xưa”, ông chia sẻ.

 Những chiếc đèn rực rỡ sắc màu được ông Dũng làm thủ công, góp phần lưu giữ nét đẹp Trung thu truyền thống giữa lòng đô thị. Ảnh: Cẩm Kỳ

Mỗi chiếc đèn ông sao hoàn chỉnh cần ít nhất ba giờ đứng liên tục, còn đèn cá chép, đèn kéo quân thì có khi cả ngày. Tre được chẻ, ngâm, uốn khung, rồi cẩn thận dán từng lớp giấy màu, căng bóng nilon để tránh nhăn. “Quan trọng nhất là ngôi sao giữa phải có hình Bác Hồ, mới đúng ý nghĩa của đèn truyền thống”, ông Dũng nói.

Không chỉ làm đèn ông sao, ông còn chế tác đèn linh vật từ vật liệu tái chế như ống hút, vỏ hộp bánh, nắp chai, vừa tạo hình ngộ nghĩnh, vừa gửi gắm thông điệp bảo vệ môi trường. Với ông, mỗi chiếc đèn là một “đốm sáng ký ức”, mảnh hồn tuổi thơ mà ông muốn níu giữ giữa dòng đời hiện đại.

Giữ nghề, giữ hồn văn hóa Việt

Hơn ba mươi năm gắn bó với nghề, có mùa Trung thu trời mưa bão, đèn làm xong không bán được, tiền lời chẳng đáng bao nhiêu, nhưng ông Dũng chưa từng có ý định dừng tay. “Nghề này không làm giàu, nhưng cho tôi niềm vui. Đèn bán đi, tôi cũng gửi theo cả tình cảm và ký ức của mình”, ông Dũng cười hiền.

Mỗi năm, ông Dũng làm chừng 70 chiếc đèn lớn nhỏ, giá chỉ vài trăm nghìn đồng. Khách tìm đến đặt hàng không chỉ là người dân trong các phường, xã của Hà Tĩnh mà còn có trường học, cơ quan muốn tái hiện không khí Trung thu xưa. Có người mua để con trẻ được chơi món đồ truyền thống, có người đến chỉ để nghe ông kể chuyện trăng rằm của thuở nào. Trong căn gác nhỏ ngập mùi tre khô và giấy bóng, những câu chuyện về tuổi thơ, về nét đẹp văn hóa Việt cứ thế được ông chậm rãi khơi gợi qua từng khung đèn, sợi chỉ.

Anh Nguyễn Văn Tuấn (trú tại phường Thành Sen) chia sẻ: “Những chiếc đèn của ông Dũng có hồn, bền và đẹp lắm. Năm nào tôi cũng mua vài chiếc cho các con. Không chỉ để chúng có đồ chơi, mà để chúng biết trân trọng ký ức của cha ông, nơi mỗi ánh đèn đều mang hơi thở văn hóa và tình yêu đất nước. Tôi biết nhiều trường học cũng đến đặt hàng, thậm chí cử giáo viên tới học nghề. Ông Dũng không chỉ làm đèn, ông còn truyền cho mọi người niềm say mê, lòng tự hào và ý thức gìn giữ truyền thống. Nhờ vậy mà bọn trẻ hiểu Trung thu không chỉ là bánh kẹo hay lân trống, mà là ngày đoàn viên, là dịp để nhớ về cội nguồn.”

Tuổi cao, sức yếu, lại thường xuyên ra Hà Nội điều trị bệnh, nhưng ông vẫn giữ thói quen ngồi làm đèn trong bộ quân phục cũ. “Tôi muốn nhắc các cháu rằng, để có đêm Trung thu bình yên, bao lớp cha anh đã ngã xuống. Và ngay lúc này, vẫn có những người lính đang canh giữ để trẻ thơ được rước đèn dưới trăng”, ông nói chậm rãi.

Bà Trần Thị Thủy Nga, Phó Chủ tịch UBND phường Thành Sen cho biết, ông Trương Viết Dũng là một trong số ít nghệ nhân còn bền bỉ với nghề làm đèn Trung thu thủ công. “Trong bối cảnh đồ chơi công nghiệp tràn ngập, những người như ông Dũng không chỉ lưu giữ nghề truyền thống, mà còn truyền cảm hứng về niềm tự hào văn hóa dân tộc”, bà Nga nói.

Những ngày này, căn nhà nhỏ cuối ngõ của ông Dũng lại sáng rực sắc màu đèn giấy. Vài cụ già hàng xóm ghé qua, nhấp chén trà xanh, chuyện trò bên những khung đèn đang hong khô. Trong ánh sáng lung linh ấy, người ta không chỉ thấy bóng dáng tuổi thơ, mà còn thấy cả sự bền bỉ của một người thợ dành trọn đời để giữ lửa truyền thống.

ĐĐK