Biến loại nguyên liệu tưởng như vứt đi thành tiền

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, doanh thu từ xuất khẩu lá tre của nước ta hàng năm lên tới cả triệu USD. Tính chung 10 tháng năm 2023, xuất khẩu lá tre đạt 1,308 triệu USD (tương đương 31 tỷ đồng). Trên các trang thương mại điện tử, chỉ cần gõ từ khóa “lá tre khô”, người tiêu dùng sẽ thấy hàng loạt bài viết bán loại lá này hiện lên với giá 30.000 đồng/100gr hay từ 150-350.000 đồng/kg.

Ở Việt Nam, lá tre thường bị bỏ đi. Một số người dùng lá tre cùng với một số lá có tinh dầu cho mùi thơm như lá sả, lá hương nhu, lá khuynh diệp làm thuốc xông hơi trị cảm mạo. Vài năm gần đây, loại lá tre này đang trở thành mặt hàng xuất khẩu đem lại thu nhập khả quan cho người dân.

Giá lá tre xuất khẩu vào khoảng 10.000 đồng/kg (tươi) và 40.000 đồng/kg (khô).

Loại lá tre được thu mua để xuất khẩu là tre bát độ hay còn gọi là tre bương. Tre bát độ rất khác với lá tre thường, chúng có kích cỡ to hơn hẳn. Tre bát độ là loại cây mọc hoang, xuất hiện rất nhiều ở vùng cao và cả đồng bằng.

Hiện ở Yên Bái, Bắc Giang, Thanh Hóa, Sóc Sơn (Hà Nội) có rất nhiều người dân trồng tre bát độ để xuất khẩu. Lá tre sẽ được người dân thu hái sau đó bán cho các cơ sở thu mua. Trung bình lá tre tươi được thu mua với giá 7.000 đồng/kg, thời gian thu hái lá tre vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 11.

Giá lá tre tươi xuất khẩu vào khoảng 10.000 đồng/kg còn lá tre khô có giá 40.000 đồng/kg, cạnh tranh nhất so với các quốc gia xuất khẩu khác như Ấn Độ. Trên một số trang thương mại điện tử nước ngoài như Alibaba, có thời điểm lá tre của Việt Nam được bán sỉ với số lượng từ 100kg có giá 3-5 USD/kg, khoảng 73.000 – 122.000 đồng/kg, tùy số lượng đặt mua, còn giá bán lẻ từ 7-10 USD/kg, tức là lên tới hơn 240.000 đồng/kg.

Lá cây xuất khẩu phải đạt chuẩn cao

Để đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu, việc thu mua lá tre mất nhiều công nhất là khâu kiểm tra và vận chuyển. Lá tre được thu mua cần phải đảm bảo chất lượng, lá phải to, chiều ngang khoảng 8,5cm trở lên, chiều dài từ 40cm trở lên, không bị rách, có màu xanh đều chứ không bị úa vàng. Loại lá càng to dài và có màu càng đẹp thì giá bán càng cao. Chúng được làm sạch bằng phương pháp tự nhiên, không dùng hóa chất.

Sau đó lá tre sẽ được chuyển cho thương lái và xuất khẩu sang Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản để làm vật liệu gói bánh, gói thực phẩm, trang trí thức ăn. Lá tre của Việt Nam được người tiêu dùng ở nhiều nước ưa chuộng vì có mùi thơm đặc trưng, để được lâu.

Lá tre Việt Nam được đánh giá cao về chất lượng và cạnh tranh với hàng Ấn Độ.

Bên cạnh lá tre, lá nguyệt quế cũng là mặt hàng Việt Nam được nhiều quốc gia săn đón. Loại lá này ghi nhận kim ngạch xuất khẩu tháng 8/2023 tăng kỷ lục 1.483,1% - trị giá 51 nghìn USD. Cộng dồn 8T/2023, xuất khẩu lá nguyệt quế đạt 903 nghìn USD (khoảng 22 tỷ đồng), tăng đột biến 2.090,7% so với cùng kỳ năm 2022.

Nước ta có rất nhiều loại lá có thể xuất khẩu ra nước ngoài, góp phần giải quyết bài toán luân canh của bà con nông dân. Hiện tại chủ yếu bà con trồng xen chứ chưa có vùng tập trung, vì vậy doanh nghiệp muốn phát triển, đẩy mạnh thu mua còn gặp khó.

Tham quan cơ sở thu mua, chế biến lá tre của ông Dương Đình Hợp sinh năm 1982, ở xã Minh Phú, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ. Theo ông Hợp chia sẻ, ông có trong tay hàng chục cơ sở chế biến và xuất khẩu lá đặt tại các tỉnh phía Bắc như Lai Châu, Hà Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Thái Nguyên. Công việc chính của các cơ sở là thu mua lá tre diễn, tre mai, xử lý thành nguyên liệu gói thực phẩm, xuất ra thị trường nước ngoài. Vào những tháng cao điểm, cơ sơ của ông có thể thu mua từ 270 - 300 tấn lá /ngày.

Cơ sở chế biến lá của ông Hợp

Ông Hợp cho hay, “nghề làm lá” bắt đầu xuất hiện ở khu vực các tỉnh phía Bắc từ những năm 1990, do nhu cầu sử dụng lá làm vỏ các loại thực phẩm (gói một số loại bánh) hoặc dùng lót lên đĩa đựng thức ăn trong một số các nhà hàng khách sạn tại Trung Quốc với mục đích trang trí.

Nhu cầu sử dụng lá tại Trung Quốc rất lớn, một phần do dân số đông. Tại các khu công nghiệp, giải pháp tiết kiệm thời gian và công sức cho các bữa sáng là mua vài chiếc bánh mang theo đến nơi làm việc. Rác thải từ lá bánh được đốt hoặc nghiền nhỏ mang đổ ra môi trường, trở thành thứ hữu ích cho đất và cây trồng.

Những cơ sở như của ông Hợp đã mở ra cơ hội cho người dân có đất đồi rừng ở Phú Thọ và các tỉnh lân cận. Nhiều người chặt bỏ các loại cây giá trị kinh tế không cao để chuyển qua trồng các giống tre có lá lớn như diễn, mai, giang.

Người trồng cắt ngọn khi cây còn non khiến cây tập trung phát triển lá, tán rộng, lá dày và khỏe. Kết thúc vụ, bà con sẽ chặt tỉa những cây già, tạo đà cho cây con phát triển thuận lợi.

Còn theo bà Nguyễn Thị Thu Hồng, Tổng Giám đốc Công ty CP Ameii Việt Nam, các loại lá chuối, lá tre, lá chanh ở Việt Nam rất phổ biến, giá bán rất rẻ. Tuy nhiên, ở Nhật Bản, Hàn Quốc, hay châu Âu, những loại lá này rất hiếm, giá đắt đỏ mà nhiều khi không mua được.

Trong đó, lá tre vốn được người tiêu dùng Đài Loan, Nhật Bản ưa chuộng vì chúng dùng để gói bánh, gói thực phẩm hay trang trí thức ăn. Lá tre xuất khẩu phải là loại lá to, là giống tre bát độ hoặc bương, chiều ngang khoảng 8,5cm trở lên, chiều dài từ 40cm trở lên và phải có màu xanh tươi, không được rách.

Hiện nay, thị trường xuất khẩu lá tre tiềm năng nhất là Nhật Bản, Hàn Quốc, được thu mua nhiều và thu mua với giá cao. Lá cây xuất khẩu được vận chuyển bằng đường biển nên khá thuận lợi.

Th