Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper cách đây hai tuần tuyên bố rằng Chính phủ Hoa Kỳ hiện đang xem xét tình trạng nền kinh tế phi thị trường của Việt Nam và mong muốn nhận được quy chế nền kinh tế thị trường.

“Đây là điều mà Bộ Thương mại (DoC) của chúng tôi đang thực hiện”. Knapper nói: “Có thời hạn 270 ngày để thực hiện việc này, bắt đầu từ tháng 10 năm 2023. Chính phủ Hoa Kỳ cam kết thực hiện một quy trình công bằng và minh bạch, phù hợp với các quy tắc quốc tế”.

“Chúng tôi mong đợi DoC của chúng tôi tiếp tục nỗ lực thực hiện điều này. Và chúng tôi mong muốn được tiếp tục hợp tác với Việt Nam khi chúng tôi làm sâu sắc và tăng cường hơn nữa mối quan hệ thương mại và đầu tư.”

Quá trình xem xét cũng bao gồm giai đoạn lấy ý kiến ​​công chúng trước khi đưa ra quyết định. Như vậy Hoa Kỳ sẽ kết thúc việc rà soát vào khoảng giữa tháng 7 năm nay.

Vào ngày 8 tháng 9, chính phủ Việt Nam đã đệ đơn chính thức yêu cầu DOC xe  đây là nền kinh tế thị trường với lý do những cải cách kinh tế của đất nước được thực hiện trong những năm gần đây.

Kể từ cuộc điều tra chống bán phá giá đầu tiên liên quan đến Việt Nam vào năm 2002, Hoa Kỳ đã xem Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường. Theo quy định của Hoa Kỳ, việc xác định tình trạng nền kinh tế thị trường dựa trên sáu tiêu chí do DoC đặt ra.

Các tiêu chí này bao gồm tỷ lệ chuyển đổi tiền tệ, các vấn đề đàm phán tiền lương và lao động, mức đầu tư nước ngoài, sở hữu nhà nước và tư nhân, sự kiểm soát của chính phủ đối với tài nguyên và giá cả và các yếu tố liên quan khác.

Hiện Hoa Kỳ xếp 12 nước vào diện có nền kinh tế phi thị trường trong các vụ kiện phòng vệ thương mại, điều này tác động không nhỏ tới doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong các cuộc điều tra chống bán phá giá.

Hoa Kỳ đánh giá giá trị của sản phẩm Việt Nam dựa trên giá trị của sản phẩm ở nước thứ ba, và sau đó cho rằng đây có thể là chi phí sản xuất đối với một công ty Việt Nam, thay vì sử dụng dữ liệu do chính công ty đó cung cấp.

Theo Trung tâm WTO và Thương mại quốc tế do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam quản lý, cách tính này khiến biên độ phá giá bị đẩy lên rất cao và không thực sự phản ánh đúng thực trạng của doanh nghiệp Việt Nam.

Nếu được công nhận, quy chế kinh tế thị trường sẽ giúp Việt Nam tránh được thuế chống bán phá giá của Hoa Kỳ và Việt Nam có thể làm cho sản phẩm của đất nước cạnh tranh hơn trên thị trường Hoa Kỳ, đồng nghĩa với việc ngành sản xuất định hướng xuất khẩu của Việt Nam sẽ phát triển hơn nữa.

Hiện nay, Hoa Kỳ là một trong những thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam. Thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã tăng từ 450 triệu USD năm 1995 khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, lên 110,6 tỷ USD vào năm ngoái. Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 8 và là đối tác thương mại lớn nhất của Hoa Kỳ trong ASEAN, trong khi Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn thứ 2 và là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam.

“Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ tám của Hoa Kỳ và là đối tác thương mại lớn nhất của chúng tôi trong ASEAN, chúng tôi là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam. Và chúng ta cũng là thị trường xuất khẩu số một của Việt Nam. Bạn biết đấy, chúng tôi tin tưởng chắc chắn vào tầm quan trọng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, Đại sứ Knapper nói.

Trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Việt Nam vào tháng 9 năm ngoái của Tổng thống Joe Biden, hai nước đã nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện. Tổng thống Biden và Tổng Bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tái khẳng định tầm quan trọng của hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư và tăng trưởng kinh tế toàn diện dựa trên đổi mới là nền tảng và nguồn động lực cốt lõi trong quan hệ song phương.

Cả hai bên cam kết tạo điều kiện mạnh mẽ hơn và tạo thuận lợi cho việc mở cửa thị trường hơn nữa cho hàng hóa và dịch vụ của nhau, hỗ trợ chính sách kinh tế và thương mại cũng như các biện pháp quản lý để đạt được mục tiêu này; và giải quyết các vấn đề như rào cản tiếp cận thị trường thông qua Hiệp định khung về Thương mại và Đầu tư, tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo được đưa ra trong chuyến thăm cho biết.

“Hoa Kỳ hoan nghênh những tiến bộ của Việt Nam trong cải cách kinh tế dựa trên thị trường và khẳng định sự nhiệt tình và cam kết của Việt Nam trong việc hợp tác rộng rãi, tăng cường, hỗ trợ và mang tính xây dựng với Việt Nam trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và sau đó trở thành quốc gia có nền kinh tế thị trường, theo Luật pháp Hoa Kỳ,” tuyên bố nói thêm.

Theo tuyên bố chung, Hoa Kỳ lưu ý Việt Nam đã yêu cầu xem xét lại tình trạng nền kinh tế thị trường vào tháng 9 năm ngoái. Hoa Kỳ sẽ xem xét yêu cầu của Việt Nam một cách nhanh chóng nhất có thể, phù hợp với luật pháp Hoa Kỳ.

Hoa Kỳ đánh giá cao những nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong việc hiện đại hóa và nâng cao tính minh bạch của chính sách tiền tệ và khuôn khổ quản lý tỷ giá hối đoái, thúc đẩy ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo sự an toàn và lành mạnh của hệ thống ngân hàng, địa chỉ chung lưu ý.

Đồng thời, Hoa Kỳ cũng cam kết hợp tác với Việt Nam để giúp Việt Nam phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và các ngành công nghệ cao khác cũng như xây dựng lực lượng lao động cho thế kỷ 21 về các nhà khoa học máy tính, kỹ sư và công nhân CNTT. những người có thể giúp đỡ làm việc trong nền kinh tế công nghệ cao mà Việt Nam và Mỹ mong muốn.

Dự kiến, cuối tháng 3, Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ cùng tổ chức đối thoại cấp Bộ trưởng Ngoại giao nhằm tiếp tục hiện thực hóa những cam kết mạnh mẽ chung trong quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, phía Việt Nam sẽ tiếp tục làm việc với Hoa Kỳ về việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường.

Đến nay, 72 quốc gia, trong đó có các nền kinh tế lớn như Canada, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc đã công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Gần đây nhất, Vương quốc Anh đã công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam bằng văn thư chính thức khi nước này tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương. Sự công nhận này đảm bảo rằng Vương quốc Anh sẽ không áp dụng các quy định bất lợi đối với hàng nhập khẩu của Việt Nam trong các trường hợp điều tra phòng vệ thương mại.

KBĐTTBHN