Các quan chức quản lý thị trường cho biết hôm 24 tháng 11, rằng việc giám sát bằng công nghệ là điều cần thiết để thắt chặt kiểm soát hoạt động giao dịch vàng và trang sức cũng như ổn định thị trường, đồng thời nhấn mạnh rằng cần có các công cụ kỹ thuật số để hạn chế vi phạm và giảm đầu cơ.

Tuyên bố này được đưa ra tại một cuộc tọa đàm về thị trường vàng do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức.

Toàn cảnh hội nghị về thị trường vàng Việt Nam. Ảnh: tbhn

Diễn biến phức tạp của thị trường

Theo ông Kiều Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Hà Nội, mỗi năm Việt Nam tiêu thụ hơn 55 tấn vàng.

Giá vàng trong nước và thế giới có lúc chênh lệch gần 20 triệu đồng (760 USD)/lượng, gây ra tình trạng đầu cơ, đẩy giá bán lẻ lên cao, tạo áp lực lên ổn định kinh tế vĩ mô.

Năm 2024, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội đã phát hiện, xử lý 107 vụ vi phạm liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng, xử phạt hành chính 1,36 tỷ đồng, tịch thu, tiêu hủy hàng hóa vi phạm trị giá 163 triệu đồng.

Từ đầu năm đến nay, Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội đã lập biên bản 1 vụ kinh doanh vàng miếng trái phép, xử phạt 819 triệu đồng (31.050 USD) và tịch thu 1 lượng vàng trị giá 81 triệu đồng (3.070 USD).

Ông Cảnh cho biết, nhiều doanh nghiệp kinh doanh vàng đã vi phạm như khai khống độ tinh khiết của vàng, bán vàng không có hóa đơn chứng từ hợp lệ, lợi dụng chênh lệch giá để đầu cơ, nâng giá, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến nền kinh tế.

Ông cho biết thêm rằng một số cá nhân và tổ chức đã lợi dụng sự biến động của thị trường và nhu cầu tích trữ vàng của công chúng để trộn vàng giả hoặc vàng kém chất lượng và các sản phẩm giả mạo nhãn hiệu vào thị trường.

“Thị trường vàng đã trở thành yếu tố tác động trực tiếp đến an ninh tài chính, tiền tệ quốc gia nên các cơ quan quản lý phải có phản ứng kịp thời và mạnh mẽ”, ông nói.

Ông Nguyễn Tiến Minh, Phó Cục trưởng Cục Thuế Hà Nội, cho biết cơ quan thuế đã phát hiện những giao dịch bất thường, vi phạm trong kê khai thuế, kế toán, đòi hỏi phải tăng cường giám sát thuế và minh bạch giao dịch.

Hà Nội hiện có 844 doanh nghiệp kinh doanh vàng, trang sức, đá quý. Thu ngân sách từ lĩnh vực này tăng mạnh, từ hơn 800 tỷ đồng (30,3 triệu USD) năm 2024 lên 1.250 tỷ đồng (47,4 triệu USD) từ đầu năm 2025.

Trong giai đoạn 2024-2025, Cục Thuế Hà Nội triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và kết nối dữ liệu theo thời gian thực với cơ quan thuế.

Ông Minh cho biết, sở cũng tăng cường phối hợp với các cơ quan thực thi pháp luật để kiểm tra chéo dữ liệu hóa đơn và phát hiện các vi phạm.

Cán bộ thuế lưu ý những vấn đề dai dẳng như tính thuế không chính xác, khai báo không đầy đủ chi phí liên quan đến vàng và thực hành kế toán không nhất quán.

Ông cho biết, các nhà chức trách cũng phát hiện nhiều tài khoản cá nhân nhận được dòng tiền lớn bất thường không phù hợp với hoạt động kinh doanh đã khai báo, cùng với các dấu hiệu giao dịch vàng bất hợp pháp đã được chuyển cho các nhà điều tra.

Buôn lậu vàng và gian lận trang sức vẫn còn phổ biến

Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), cho biết, mạng lưới kinh doanh vàng trang sức của Việt Nam vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, phân tán, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa.

Ông cho biết điều này gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước, dẫn đến tình trạng quản lý yếu kém tại nhiều doanh nghiệp kinh doanh vàng, có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh.

Theo ông Lê, Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan đã tăng cường thanh tra, kiểm tra thị trường vàng trang sức, nhưng việc thiếu số liệu về số lượng doanh nghiệp kinh doanh vàng, không yêu cầu công bố chất lượng vàng đã dẫn đến nhiều vi phạm.

Ông cho biết các vấn đề chính bao gồm độ tinh khiết vàng không đồng nhất giữa các sản phẩm, khiến người tiêu dùng không thể so sánh các mặt hàng tương tự; các doanh nghiệp báo cáo thông tin sai lệch về nguồn gốc và chất lượng vàng; và trọng lượng không khớp giữa nhãn sản phẩm và số đo thực tế.

Ông cho biết thêm rằng các nhóm thực thi pháp luật thiếu các công cụ thống nhất, phương pháp thử nghiệm và kiến ​​thức kỹ thuật về nghề chế tác vàng.

Ông cho biết: “Những hạn chế này cản trở việc thanh tra và ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng, do đó, thanh tra viên thường chỉ hành động khi có khiếu nại phát sinh”.

Ông Đặng Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan, cho biết, buôn lậu vàng vẫn hấp dẫn do giá trị cao, dễ vận chuyển, tính thanh khoản toàn cầu và khả năng bảo toàn giá trị trong điều kiện bất ổn như chiến tranh, lạm phát.

Ông cho biết, Việt Nam có đường biên giới dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu chính thức và 88 trạm kiểm soát nên nguy cơ buôn lậu vẫn dai dẳng.

Ông Đức lưu ý rằng mỗi vụ buôn lậu vàng thường liên quan đến số lượng lớn, thường bắt giữ khoảng 10 kg trên tuyến đường bộ.

Ông cho biết khoảng cách lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới tiếp tục thúc đẩy các nỗ lực vận chuyển vàng và tiền tệ qua biên giới một cách bất hợp pháp.

Ứng dụng công nghệ vào quản lý thị trường

Ông Lê từ Bộ Công Thương đề xuất thiết lập khuôn khổ pháp lý và tiêu chuẩn rõ ràng, triển khai truy xuất nguồn gốc vàng bằng công nghệ số, xây dựng cơ chế giám sát rủi ro và nâng cao năng lực kiểm tra.

Ông cũng khuyến nghị cần minh bạch thông tin để bảo vệ người tiêu dùng và có cơ chế bồi thường khi rủi ro xảy ra.

Ông Lê đề xuất xây dựng một cơ chế thử nghiệm cho các doanh nghiệp kinh doanh trang sức vàng có khả năng truy xuất nguồn gốc đầy đủ.

Ông cho biết trong khuôn khổ thử nghiệm này, các cửa hàng vàng và trang sức sẽ nhận được xếp hạng uy tín của công chúng để khuyến khích đổi mới sản phẩm và cải thiện chất lượng.

“Điều này có thể giúp xây dựng các thương hiệu trang sức Việt Nam uy tín, có tiềm năng quốc tế, nâng cao chất lượng sản phẩm và tạo ra thị trường vàng lành mạnh hơn”, ông Lê nói thêm.

Bình luận về quản lý dựa trên công nghệ, Phó Cục trưởng Cục Thuế Hà Nội Minh cho biết, việc giám sát phải dựa vào dữ liệu hóa đơn điện tử và giao dịch thanh toán để phát hiện bất thường và quản lý hiệu quả hoạt động kinh doanh vàng.

Ông cho biết các doanh nghiệp phải ghi lại số CMND hoặc mã số thuế của người mua trên hóa đơn đầu ra. Khi mua vàng từ cá nhân, doanh nghiệp phải chuẩn bị bảng thông tin chi tiết với dữ liệu cá nhân của người bán.

Đại diện Cục Thuế Hà Nội cho biết, hệ thống hóa đơn điện tử quốc gia xử lý hàng tỷ hóa đơn mỗi năm, đòi hỏi phải phân tích Big Data để phát hiện bất thường.

Ông Minh nhấn mạnh, các giao dịch vàng giá trị lớn cần phải chuyển khoản ngân hàng để đảm bảo quyền sở hữu giao dịch rõ ràng, tránh tình trạng dòng tiền không minh bạch.

Ông đề xuất tích hợp dữ liệu mua vàng của người dân với hóa đơn đầu vào của doanh nghiệp để tạo thành nền tảng thống nhất phát hiện rủi ro buôn lậu.

“Dữ liệu phải được chia sẻ giữa các cơ quan quản lý. Đây là biện pháp quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, đặc biệt là đối với các giao dịch có giá trị lớn”, ông nói.

Ông Minh cho biết thêm, để đảm bảo tính minh bạch và tránh thất thoát thuế, cơ quan quản lý phải xây dựng khuôn khổ pháp lý thống nhất cho việc chia sẻ dữ liệu liên ngành.

Ông cũng kêu gọi các cơ quan, doanh nghiệp tăng cường tuyên truyền để người dân không mua bán vàng, trang sức bằng tiền mặt, không có hóa đơn, tạo cơ hội cho trốn thuế, buôn lậu.

Về chính sách thuế, ông Minh cho biết dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi đề xuất những điều chỉnh mới đối với giao dịch vàng miếng nhằm tăng tính minh bạch và nâng cao hiệu quả giám sát.

Ông Cảnh, đại diện Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội, kêu gọi cơ quan quản lý cần làm luật rõ ràng hơn, thiết thực hơn, dễ áp ​​dụng hơn cho doanh nghiệp.

“Lực lượng quản lý thị trường phải nâng cao kiến ​​thức chuyên môn, kỹ năng để xử lý vi phạm hiệu quả”, ông nói. “Chúng ta phải tăng cường giáo dục, hướng dẫn để giúp doanh nghiệp tuân thủ”.

Ông cho biết các doanh nghiệp kinh doanh vàng phải niêm yết giá công khai để hạn chế thao túng giá, ngăn chặn tình trạng tăng giá trong thời gian biến động và giảm thiểu đầu cơ.

Liên quan đến các biện pháp chống buôn lậu, ông Đức, Tổng cục Hải quan, cho biết lực lượng chức năng sẽ tăng cường kiểm soát trên các tuyến đường bộ và đường thủy nội địa tại các tỉnh biên giới với Campuchia và Lào.

Ông cho biết các sân bay quốc tế quan trọng cũng sẽ phải đối mặt với các cuộc kiểm tra tăng cường vào những tháng cuối năm 2025 trong khi các quan chức hải quan sẽ nhận được hỗ trợ trong việc phân tích hình ảnh X-quang và thu thập thông tin tình báo để xác định các mặt hàng có nguy cơ cao để kiểm tra.

Ông Đức kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng đặc nhiệm biên giới, bao gồm tài chính, hải quan, biên phòng và cảnh sát.

Ông cho biết thêm rằng cơ quan hải quan sẽ tiến hành kiểm tra sau thông quan đối với các công ty nhập khẩu vàng để chế biến, sản xuất xuất khẩu và hoạt động kho ngoại quan.

Các quan chức hải quan cho biết giải pháp bền vững là xem xét lại các chính sách quản lý vàng, giảm các động cơ buôn lậu, nghiên cứu các thông lệ thuế giao dịch vàng quốc tế và đảm bảo tính minh bạch trong giao dịch trang sức vàng.

tttbđttbhn